Του Δημήτρη Παπαδόπουλου Μουσειολόγου, Μέλος του Συντονιστικού της «Ώρα Πατρών»
«Θύμα» του COVID-19 έχει πέσει ο φετινός παγκόσμιος εορτασμός των μουσείων. Κι ενώ η 18η Μαΐου έχει καθιερωθεί από το 1977 ως η Παγκόσμια Ημέρα Μουσείων, η φετινή επέτειος θα είναι πολύ διαφορετική. Μέχρι πέρυσι, σε όλο τον κόσμο διοργανώνονταν σε μουσεία εκθέσεις, ομιλίες, δρώμενα, με ελεύθερη είσοδο και θεματολογία που αποφασιζόταν από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM). Φέτος, ο εορτασμός θα είναι κάπως διαφορετικός με θεματολογία, που αγγίζει την καρδιά της παγκοσμιότητας, που πλήττεται βάναυσα. Έτσι, για το 2020, η θεματολογία που έχει αποφασίσει το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) είναι: «Μουσεία για την Ισότητα: Ποικιλομορφία και Κοινωνική Συνοχή».
Αξίζει να σημειώσουμε, ότι η χρήση ψηφιακών μέσων στους μουσειακούς χώρους προϋπήρχε, δεν εμφανίστηκε τώρα. Η λειτουργία των μουσείων έχει ξεφύγει από το στενό πλαίσιο του χώρου φύλαξης και αποθήκευσης. Εδώ και αρκετά χρόνια τα μουσεία αλληλεπιδρούν με το κοινό. Ο επισκέπτης δεν κάνει απλώς μια περιήγηση αναψυχής αλλά αποκτά βιωματική εμπειρία. Η αλληλεπίδραση μουσείου και κοινού δημιουργεί για τον επισκέπτη τη θύμηση του τι είδε, τι έκανε και τι έμαθε.
Η ολοκληρωμένη εμπειρία που προσφέρουν τα μουσεία τα τελευταία χρόνια έχει δώσει διαφορετική αίγλη στην υπόστασή τους. Τα μουσεία αναπτύσσονται και λειτουργούν ως «παιδαγωγός» της κοινωνίας. Η πολιτιστική ταυτότητα που προβάλλεται, δείχνει στο κοινό τις ιστορικές ιδιαιτερότητες, που έχουν αναπτυχθεί μέσα στο διηνεκές της ανθρώπινης δραστηριότητας όσο κοντά ή μακριά βρίσκεται η χρονική περίοδος αναφοράς. Ο μουσειακός χώρος είναι πιο ελκυστικός και ο επισκέπτης έχει πρόσβαση σε πληθώρα υπηρεσιών πέρα της μουσειογραφικής πορείας στο χώρο.
Η εκσυγχρονιστική τάση των πολιτιστικών οργανισμών μέσω της έντονης χρήσης ψηφιακών μέσων προσδίδει αμεσότητα στο μοντέλο επικοινωνίας μουσείου και ανθρώπου. Δεν είναι απαραίτητη η μετακίνηση στο μουσείο για να δεις τα εκθέματα. Οι εικονικές περιηγήσεις ακόμα και με τη δυνατότητα ξεναγού συμβάλλουν στη ταχεία διάχυση της πληροφορίας. Αυτό που δεν θα είναι καθόλου παράξενο, είναι μελλοντικά να «λειτουργήσουν» πιο συστηματικά ψηφιακά μουσεία με συλλογές που δεν θα είναι παρατεταγμένες σε ένα φυσικό μουσειακό περιβάλλον.
Είναι σαφές, ότι όσο οι μουσειακοί χώροι αναπτύσσουν το πεδίο δράσης τους μέσω καινοτόμων και εξωστρεφών λειτουργιών θα έχουν χαρακτήρα δημιουργίας τάσεων στην κοινωνία. Ας μην ξεχνάμε, πως πολλές φορές έχουν εκλείψει στερεότυπα και έχουν επανεμφανιστεί μετά από πολλά χρόνια. Τα επανεμφανιζόμενα στερεότυπα δεν εμφανίζονται πιστά και αντιγραμμένα αλλά διαφοροποιημένα στην τάση της εποχής. Για το λόγο αυτό η πολιτισμική ταυτότητα μέσω της προβολής από τα μουσεία παρουσιάζεται μεν αναλλοίωτη αλλά επιδέχεται δε σε τροποποιήσεις σύμφωνα με τις απαιτήσεις της υπάρχουσας κοινωνικής συνοχής.
Για το φετινό εορτασμό μουσεία και οργανισμοί πανελλαδικά διοργανώνουν ψηφιακά δρώμενα τα οποία μπορούμε να παρακολουθήσουμε συμμετέχοντας από το σπίτι μας. Νοητά μπορούμε να απομακρυνθούμε από το «Μένουμε σπίτι» στο «Μαθαίνω από ένα Μουσείο» φέτος.
