Του Παναγιώτη Γιαλένιου, εκδότη του «Σύμβουλου Επιχειρήσεων»
Μια πρόσφατη διδακτική εμπειρία μου η αφορμή για το σημερινό σημείωμα. Σε μια από τις πιο ζεστές ημέρες την τελευταία «καυτή» εβδομάδα του Ιουνίου και στη συμβολή Σολωμού και Παπαφλέσσα στην Πάτρα είμαι αυτόπτης μάρτυς ενός τροχαίου. ΙΧ συγκρούστηκε με μηχανή λόγω παραβίασης του ερυθρού σηματοδότη με αποτέλεσμα δύο νέοι επιβαίνοντες στη μηχανή να τραυματιστούν και να μεταφερθούν στο νοσοκομείο. Συνηθισμένο δυστυχώς περιστατικό
Η χαλαρότητα που αντιμετωπίζουν πολλοί οδηγοί την τήρηση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας και ειδικότερα η παραβίαση του ερυθρού σηματοδότη (του περίφημου Σταμάτη) οδηγεί καθημερινά σε δεκάδες δυστυχήματα με ολέθριες συνέπειες πολλές φορές για τους συνανθρώπους μας. Επ’ αυτού έχουν χυθεί τόνοι μελανιού αλλά δυστυχώς η κατάσταση δεν βελτιώνεται. Ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας τακτικά τα τελευταία χρόνια αυστηροποιείται πλην όμως η κατάσταση δεν βελτιώνεται. «Του Έλληνα ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει» φαίνεται να ισχύει σε παράφραση για τις αυστηρές ποινές που έχουν θεσπιστεί για τους παραβάτες και δυστυχώς η γνώση η στερνή, μετά από κάποιο τροχαίο συμβάν, δεν χρησιμεύει για πολλούς συμπολίτες μας.
Παρόμοια η συμπεριφορά μας και σε μια σειρά από εκφράσεις της καθημερινότητάς μας. Βλέπουμε για παράδειγμα την περίοδο της covid-19 ότι μόνο η αυστηροποίηση των απαγορεύσεων δεν αρκεί για να συναινέσει ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας μας και ιδίως η νεολαία μας στην τήρησή τους.
Στη σχέση επομένως των διαφόρων μέτρων που έχουν τεθεί για να ρυθμίσουν την καθημερινότητά μας -και ιδίως σε αυτά που είναι αυταπόδεικτα χρήσιμα για εμάς και το κοινωνικό σύνολο- και της διαδικασίας που οδηγεί στην τήρησή τους, στην οποία κυριαρχούν τα πρόστιμα και η απαγορεύσεις, θα επικεντρώσουμε στο σημερινό μας σημείωμα. Όπως μάλιστα σημειώσαμε στην εισαγωγή αφορμή είναι η προσωπική εμπειρία στο προαναφερθέν ατύχημα, όχι σε αυτό καθ’ αυτό αλλά στο μήνυμα που μας εξέπεμψε ένας από τους εμπλεκόμενους τροχονόμους, που έσπευσαν να ρυθμίσουν την κυκλοφορία και να διαχειριστούν το ατύχημα.
Εποχούμενος στο δίτροχό μου και ευρισκόμενος προ του ατυχήματος σταμάτησα, έβγαλα το κράνος και αφού είδα ότι οι βασικές πρώτες βοήθειες είχαν δοθεί και οι τραυματισμένοι είχαν μεταφερθεί εγκαίρως στο ασθενοφόρο, άρχισα να φωτογραφίζω το συμβάν για την δημοσιογραφική καταγραφή του. Συζήτησα με κάποιους ακόμη αυτόπτες στο τροχαίο και ετοιμάστηκα να φύγω. Ανέμενα να ανάψει το πράσινο στην κατεύθυνσή μου αλλά ξεκινώντας δέχθηκα σήμα από έναν από τους νεαρούς τροχονόμους που είχαν επιληφθεί του συμβάντος να κάνω στην άκρη.
Έχει σημασία η σκηνή να την περιγράψω. Με απόλυτη ευγένεια απέσπασε το κρεμασμένο πλάγια στο τιμόνι κράνος μου και με ήρεμη φωνή μου είπε ότι «αφού δεν μου χρησιμεύει για το κεφάλι μου το κράνος θα το κρατήσει ο ίδιος».
Ούτε αυστηρότητα που συνήθως επιβάλλει σε κάποιους η στολή ή το αξίωμα, ούτε επιβολή. Μάλιστα η αρχική επί της ουσίας παρατήρηση ακόμη πιο δηκτική προς εμένα: «Κύριε βλέπετε 4 τροχονόμους να επιλαμβάνονται ενός ατυχήματος και ξεκινάτε χωρίς να φοράτε το κράνος σας, πόσο μάλιστα που στο ατύχημα που φωτογραφίζατε συμπεριλαμβάνονται και τραυματισμένοι επιβάτες μηχανής».
Δεν θα σταθώ τι είπα στον ευγενικό τροχονόμο. Θα εξομολογηθώ τι ένοιωσα. Να ανοίξει η γη να με καταπιεί. Γιατί και εμείς οι κρίνοντες και αρθρογραφούντες πολλές φορές για τα διάφορα δυστυχήματα επικαλούμαστε για τους άλλους ότι δεν προσέχουν, δεν τηρούν τα μέτρα ασφαλείας, δεν, δεν…
Οφείλω να συγχαρώ από αυτό το βήμα το νεαρό τροχονόμο. Ένα νέο που έκανε τη δουλειά του στα καυτό μεσημέρι, σίγουρα χαμηλά αμειβόμενο, που η στάση του προς εμένα ( (σ. άγνωστός του και χωρίς οποιαδήποτε από την πλευρά μου παράθεση ιδιότητας πριν ή και μετά) είναι κάτι παραπάνω από διδακτική.
Θεωρώ τη στάση του υποδειγματική και παράδειγμα προς μίμηση από πολλούς συναδέλφους του.
Με αφορμή όμως αυτή τη στάση ενός οργάνου ελέγχου και συνετισμού της πολιτείας θα ήθελα να επεκτείνω το σχολιασμό μου για το πια τελικά στάση των ταγμένων στην εφαρμογή του νόμου οργάνων της πολιτείας πείθει περισσότερο τους πολίτες.
Θα είναι χρήσιμη για το σημερινό μας σημείωμα σύντομη παράθεση ενός κειμένου του Νίκου Σαραντάκου από το πολύ σημαντικό ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com, όπου σχολιάζει μια συνηθισμένη ελληνική φράση που ακουμπά το σημερινό μας θέμα, το γνωστό «όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος» και κατά συνέπεια, η ελληνική ποινική νομοθεσία. (παρατίθεται στο τέλος του άρθρου)*
Όπως φαίνεται και από την πειστική ιστορική αναδρομή για την προέλευση της φράσης του Νίκου Σαραντάκου, η σημασία της κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που έχει κυριαρχήσει και φέρνει στο μυαλό των περισσοτέρων μας τα σχολικά μας χρόνια με το βέργα (βίτσα) των δασκάλων της εποχής μας
Και παρά τις διαβεβαιώσεις πολλών ότι έμαθαν γράμματα γιατί «έπιπτε ράβδος» η ίδια η ζωή μας δείχνει ότι η πειθώ (που στην ελληνική μυθολογία την προσωποποιούσε η θεά Πειθώ, εκπρόσωπος της μεγάλης και πολύπλευρης δύναμη του ανθρώπινου λόγου) έχει καλύτερα αποτελέσματα.
Αυτή τη πολύπλευρη δύναμη του ανθρώπινου λόγου έχουμε ανάγκη να ακούσουμε για να πεισθούμε σήμερα. Για τις παραβάσεις στον ΚΟΚ, για τη φορολογική μας συμμόρφωση, για την συμπεριφορά μας στην υγειονομική κρίση, για τον εμβολιασμό μας , για παντού.
Προσοχή για να μην παρεξηγηθούμε: δεν υποστηρίζουμε να μην καταλογίζονται πρόστιμα και ποινές. Δεν πρεσβεύουμε κοινωνία αγγέλων. Στο τι προηγείται αναφερόμαστε κυρίως ως προς τη στάση όσων είναι εντεταλμένοι να ελέγχουν και να επιβάλουν το νόμο. Και όσων εξαγγέλλουν μέτρα.
Στο προσωπικό μας παράδειγμα ο νεαρός τροχονόμος συγκεντρώνει όλες τις αρετές. Να συμβάλλει σε έναν αυτοελεγχόμενο συνετισμό διαρκείας.
Αυτές τις μικρές αλλά τόσο σημαντικές συμπεριφορές αν βρούμε τρόπο να τις πολλαπλασιάσουμε ως κοινωνία θα έλθει η μεγάλη αλλαγή.
Ας προβληματίσει μαζί με όλους μας αυτό και όσους μας κουνούν αφ’ υψηλού τα δάκτυλο καθημερινά για να συνετιστούμε. Ιδίως αυτήν την περίοδο της υγειονομικής κρίσης
*«όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος»
Για πολλούς η προέλευσή του ανάγεται στους αρχαίους ημών προγόνους. Διορθώνει και συμπληρώνει ό Ν.Σ :οι αρχαίοι ημών πρόγονοι δεν έλεγαν «όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος». Το σωστό είναι «όπου δεν τύπτει λόγος, τύπτει ράβδος». Τύπτω θα πει χτυπάω, από κει και οι τύψεις της συνείδησης, από την ίδια οικογένεια είναι και ο τύπος, το καλούπι.
Είναι όμως έτσι; Το έλεγαν αυτό το «τύπτει ράβδος» οι αρχαίοι; Όχι, οι αρχαίοι έλεγαν περίπου το αντίθετο. Τι θέλω να πω; Ότι το «όπου δεν τύπτει λόγος τύπτει ράβδος» δεν είναι αρχαίο, αλλά πιθανότατα επίσης δασκαλίστικη κατασκευή του 19ου αιώνα. Τι έλεγαν οι αρχαίοι;
Οι κανονικοί αρχαίοι πιθανώς δεν έλεγαν τίποτε. Η πρώτη εμφάνιση παροιμίας με το λόγο και τη ράβδο υπάρχει στον Μιχαήλ Αποστόλη, που πέθανε περί το 1480 στην Ιταλία, όπου είχε καταφύγει μετά την Άλωση. Η παροιμία που καταγράφει ο Αποστόλιος είναι: Ον ου τύπτει λόγος, ουδέ ράβδος. Και εξηγεί: επί των μη πειθομένων τοις εισηγουμένοις τα βέλτιστα. Λέει δηλαδή ο Αποστόλιος ότι «όποιον δεν τον αγγίζει ο λόγος, ούτε το ραβδί πρόκειται να τον αγγίξει», και εξηγεί ότι αυτή η παροιμία λέγεται για όσους δεν πείθονται όταν τους προτείνεις κάτι καλό.
Πιθανότατα από τους δασκάλους και πιθανότατα τον 19ο αιώνα, η παροιμία του Αποστολίου παραλλάχτηκε στο «όποιον δεν τύπτει λόγος τύπτει ράβδος», που όμως σημαίνει σχεδόν το αντίθετο.
Κι επειδή το «τύπτει» όσο και να πεις είναι αδιάφανο, πολύ γρήγορα έγινε «πείθει» και «πίπτει», που επικράτησε αναφανδόν, μια και ήταν τόσο παραστατικό.
#pgnews
#e-ΑΠΟΨΕΙΣ
