Η αεΐφορία και η κυκλική οικονομία αποτελούν βασικούς πυλώνες ανάπτυξης στον Πρωτογενή Τομέα. Αυτό άλλωστε μαρτυρούν όχι μόνον τα επιστημονικά δεδομένα αλλά και συγκεκριμένες καλές πρακτικές που έχουν μελετηθεί στα εργαστήρια και βρίσκουν πλέον εφαρμογή στην πράξη. Δύο προγράμματα στον κλάδο της ελαιοκομίας «έτρεξαν» από το Πανεπιστήμιο Πατρών και είχαν ορατά αποτελέσματα, γεγονός που αποτελεί οδηγό για το μέλλον. Το ενδιαφέρον αυτό θέμα παρουσιάστηκε σφαιρικά, στην διαδικτυακή εκδήλωση του eForum Aγροτικής Ανάπτυξης 2022, που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 8 Απριλίου. Ο Δημήτρης Σκούρας, Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Πανεπιστημίου Πατρών, ο Μιχάλης Κορνάρος, Καθηγητής Τμήματος Χημικών Μηχανικών Πανεπιστημίου Πατρών και ο Αθανάσιος Γιανναδάκης, Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός, Ενεργειακός Σύμβουλος Επιχειρήσεων ανέπτυξαν το ζήτημα ο καθένας από την δική του πλευρά, σε έναν γόνιμο διάλογο με έντονο προβληματισμό, που συντόνιζε ο Παναγιώτης Γιαλένιος, εκδότης «Συμβούλου Επιχειρήσεων. Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στην φιλοσοφία της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και στο ύψος των επιδοτήσεων που θα δοθούν στους αγρότες, οι οποίοι πλέον καλούνται να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της ευφυούς γεωργίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, τη νέα προγραμματική περίοδο (2023- 2027) για τις Δημόσιες Επενδύσεις ο προϋπολογισμός ανέρχεται στα 405 εκατομμύρια ευρώ και περιλαμβάνει: 1) εγγειοβελτιωτικά έργα 300 εκατ. ευρώ, 2) δασικά έργα 50 εκατ. ευρώ και 3) αγροτική οδοποιία 55 εκατ. ευρώ. Στις ιδιωτικές επενδύσεις που ο προϋπολογισμός αγγίζει τα 541 εκατ. ευρώ ως εξής: 1) Σχέδια Βελτίωσης (Ανταγωνιστικότητα – Ψηφιακές και Πράσινες Επενδύσεις) 366 εκατ. ευρώ. 2) Μεταποίηση – Εμπορία 130 εκατ. ευρώ. 3). Βιοασφάλεια – Καλή Διαβίωση Ζώων – Μείωση Αντιβιοτικών 15 εκατ. ευρώ.
Δημήτρης Σκούρας, καθηγητής Τμήμα Οικονομικών Πανεπιστημίου Πατρών
«Επενδύσεις με περιβαλλοντικούς στόχους»
Πρώτος ομιλητής ήταν ο Δημήτρης Σκούρας, Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Πανεπιστημίου Πατρών, ο οποίος αναπτύσσοντας το θέμα: «Το περιβάλλον και η κλιματική αλλαγή στην νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και στο Ελληνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την Γεωργία» εισήγαγε στο πλαίσιο που καθιερώθηκε κάνοντας αναφορά στο χρονολόγιο της διαπραγμάτευσης για τη νέα ΚΑΠ. «Η Κοινή Αγροτική Πολιτική είναι προϊόν που προήλθε από μια μακρόχρονη και δύσκολη διαπραγμάτευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ξεκίνησε το 2017 με τη δημοσίευση της Κοινότητας για το μέλλον της γεωργίας και των τροφίμων. Τότε δόθηκαν τα στίγματα της νέας πολιτικής και κυρίως της αλλαγής που ήθελε να επιφέρει η Κοινότητα στην ΚΑΠ μειώνοντας τις επιδοτήσεις και τη μεγάλη συνεισφορά του κοινοτικού προϋπολογισμού σε αυτήν την πολιτική. Όμως, ανάμεσα στο 2017 και το 2018 που έγιναν αυτές οι προτάσεις- παρά τις αντιδράσειςέγιναν εξαιρετικά γεγονότα μέχρι να φθάσουμε στο 2021. Το πιο σημαντικό γεγονός ήταν η μεταβολή και μεταστροφή της κοινής γνώμης σε θέματα περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής. Ουσιαστικά, είχαμε δύο μεγάλες ομάδες στην Ευρώπη, που υποστήριζαν σθεναρά τη θέση πως η γεωργία είναι δραστηριότητα που επιτείνει την μεταβολή του κλίματος και συμβάλλει στην δημιουργία αερίων του θερμοκηπίου, κυρίως η κτηνοτροφία. Σοβαρό γεγονός ήταν επίσης η μεταστροφή των καταναλωτών σε προϊόντα που προστατεύουν το περιβάλλον και οι συνεχείς πιέσεις που δεχόταν η γεωργία και η κτηνοτροφία για καταστροφή περιβαλλοντικών πόρων και ιδίως υποβάθμιση των υδάτων και του εδάφους. Το 2019, μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εμφανίστηκε ως σημαντικός παίκτης στην διαμόρφωση των αγροτικών πολιτών και εκπροσωπώντας τον Ευρωπαίο πολίτη ζήτησε πολύ μεγάλες αλλαγές στην κοινή αγροτική πολιτική. Το 2020, καταγράφηκε η αντίδραση της νέας Κομισιόν για το κλίμα και το περιβάλλον, με σειρά αποφάσεων για τη βιοποικιλότητα, κ.ά. Η κλασική γεωργία δέχθηκε ισχυρές πιέσεις για να ενταχθεί σ’ ένα μοντέλο που δεν θα είχε ως μοναδικό στόχο την παραγωγή τροφίμων και την επισιτιστική ασφάλεια της Ευρώπης, αλλά πλέον την μεγαλύτερη προστασία από την κλιματική αλλαγή. Έτσι, τέθηκαν για πρώτη φορά όροι όπως κυκλική οικονομία, αποφυγή σπατάλης τροφίμων, επαναχρησιμοποίηση υδάτων μέχρι μηχανημάτων, καλή χρήση των αποβλήτων. Όμως, είχαμε δύο αντίρροπες δυνάμεις, το Συμβούλιο Υπουργών που αμυνόταν μέσω της κλασικής γεωργίας και το Ευρωκοινοβούλιο που πίεζε για μεγάλες αλλαγές για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ η Κομισιόν είχε τον ρόλο ενός «τίμιου διαιτητή». Στην διαμορφωθείσα αυτή κατάσταση οι πολίτες της Ευρώπης είχαν μια ισχυρή αμφιβολία για το πόσο η γεωργία προστατεύει το περιβάλλον και κατά πόσον τα τρόφιμα ήταν υγιεινά. Σχεδόν το 70% των Ελλήνων – ποσοστό υψηλότερο από το μέσο όρο της Ευρώπης- θεωρούν πως ένας από τους κύριους στόχους της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής πρέπει να είναι να παράγει ασφαλή και υγιεινά προϊόντα, καθώς επίσης θεωρούν πως είναι σημαντική η εξασφάλιση καλώς τιμών». Τον Δεκέμβριο του 2021, συνέχισε, η Ελλάδα κατέθεσε το στρατηγικό της σχέδιο, προϋπολογισμού ύψους 13,5 δις ευρώ για την επόμενη προγραμματική περίοδο (2023- 2027) ένα ιλιγγιώδες ποσό για τον αγροτικό τομέα, όταν μάλιστα στη γεωργία κατευθύνονται χρήματα για βελτίωση των υποδομών (αρδευτικά έργα και γεωργικές υπηρεσίες) και από άλλα προγράμματα. Όμως, τόνισε, έγιναν δύο σημαντικές αλλαγές, πρώτον στις άμεσες ενισχύσεις για οικοσυντήρηση, ύψους 2,2 δις ή το 25% όλων των ενισχύσεων, καθώς θα δαπανάται για την προστασία του περιβάλλοντος, και αυτό «αποτελεί τη μεγάλη νίκη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου». Επίσης, καταγράφεται ένας ακόμα πυλώνας ανάπτυξης, οι αγροτοπεριβαλλοντικές δράσεις, που έχει άμεση στόχευση για την γεωργική εκμετάλλευση και τη βιομηχανία των τροφίμων. Σημείωσε, πως ο σχεδιασμός του προγράμματος το 2023 θα ξεκινήσει με μεταβολές στα ποσά καθώς ήδη, έχουμε αύξηση του ποσοστού που κατανέμεται σε περιβαλλοντικές δράσεις και αγροτική ανάπτυξη κατά 30%, περαιτέρω ενίσχυση των νέων γεωργών, γεωργία με κοινωνικό πρόσωπό και παρουσίαση και στις φυσικές εταιρείες. Ακολούθως ανέλυσε όλα τα προγράμματα για το κλίμα και το περιβάλλον για την νέα προγραμματική περίοδο, ενώ τόνισε πως ταυτόχρονα στο πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης εντάσσονται άλλα 700 εκατ. ευρώ. «Με μια επένδυση έχουμε τρεις περιβαλλοντικούς στόχους, που εξασφαλίζουν διαχείριση αποβλήτων, ενεργειακή αποτελεσματικότητα και παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενεργείας», τόνισε με έμφαση. Παρουσίασε εμπεριστατωμένα το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την Γεωργία και τις ενισχύσεις στην πρωτογενή παραγωγή αλλά και στα θέματα του περιβάλλοντος και της ενέργειας. «Η προστασία και η διαχείριση των φυσικών πόρων, η προστασία του περιβάλλοντος, η ανάκληση και η επαναχρησιμοποίηση έχουν πολύ ισχυρή οικονομική διάσταση και συμβάλλουν στην αύξηση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας», επεσήμανε μεταξύ άλλων. Κλείνοντας έκρουσε τον κώδωνα όσον αφορά στις επιπτώσεις, δηλαδή την πίεση για μικρότερες περιβαλλοντικές κατακτήσεις από την γεωργία με πρόσχημα τις υψηλότερες τιμές των προϊόντων και τον κίνδυνο μιας «άτρητης μεταβολής χρήσεων γης» που θα φέρει νέα δεδομένα στο προσκήνιο και χρειάζεται μεγάλη προσοχή.
Μιχάλης Κορνάρος, καθηγητής Τμήματος Χημικών Μηχανικών Πανεπιστημίου Πατρών
Αξιοποιώντας τα παραπροϊόντα του ελαιολάδου
«Mε πρώτη ύλη τα υπολείμματα της ελαιουργίας και γενικότερα της αγροτικής οικονομίας μπορεί να προστατευθεί το περιβάλλον, να αυξηθεί η αγροτική παραγωγή και να εξοικονομηθεί ενέργεια δίνοντας άλλη διάσταση στον πρωτογενή τομέα». Το μήνυμα αυτό έστειλε ο Μιχάλης Κορνάρος, Καθηγητής Τμήματος Χημικών Μηχανικών Πανεπιστημίου Πατρών, μιλώντας με θέμα «Αειφορική Διαχείριση Υπολειμμάτων Ελαιουργίας». Ως Επιστημονικός Υπεύθυνος στο Εργαστήριο Βιοχημικής Μηχανικής και Τεχνολογίας Περιβάλλοντος του Τμήματος Χημικών Μηχανικών στο Πανεπιστήμιο Πατρών παρουσίασε τα αποτελέσματα από τα δύο έργα που εκπονήθηκαν, με αντικείμενο τη σύνδεση από τα υπολείμματα της ελαιουργίας και της αγροτικής οικονομίας με το περιβάλλον και την ανάκτηση ενέργειας. Τα προγράμματα αυτά, ήταν το «Olivenergy» και τo «SaFood» τα οποία χρηματοδοτηθήκαν μέσα από πρόγραμμα «Αγροδιατροφή» της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Όσον αφορά στο πρόγραμμα Olivenergy, ο κ. Κορνάρος ανέφερε πως υλοποιήθηκε από το 2019 έως το τέλος του 2021 με στόχο να φέρει στην αγορά ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων ελαιοτριβείου με σκοπό την ενεργειακή και περιβαλλοντική αξιοποίηση τους. «Τα παραπροϊόντα της παραγωγής ελαιολάδου μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πρώτες ύλες παραγωγής βιο- καυσίμων για την μερική κάλυψη των ενεργειακών αναγκών ελαιοτριβείων ή πυρηνελαιουργείων, στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Παράλληλα, η προτεινόμενη τεχνολογία δημιουργεί νέα προϊόντα, ενίσχυσης του εδάφους όπως τα κομπόστ», επισήμανε μεταξύ άλλων. Παρουσιάζοντας την ολιστική μελέτη της βιωσιμότητας της επεξεργασίας τριφασικού αποβλήτου ελαιοτριβείου μέσω αναερόβιας χώνευσης εστίασε στην μεθοδολογία που εφαρμόστηκε ως εξής: «Προχωρήσαμε σε πειραματική βελτιστοποίηση εργαστηριακού αντιδραστήρα, σε πειραματική βελτιστοποίηση πιλοτικού αντιδραστήρα και σε πειραματική βελτιστοποίηση ταχύρυθμης κομποστοποίησης της απορροής της αναερόβιας χωνευσης με άλλα παραπροϊόντα ελαιουργίας, σε ανάλωση κύκλου ζωής και σε τεχνοοικονομική μελέτη». Αναφερόμενος στην λειτουργία εργαστηριακού αντιδραστήρα τόνισε πως επιτυγχάνουμε διπλό όφελος, την επεξεργασία των υπολειμμάτων αλλά με ταυτόχρονο κέρδος τόσο στην ενέργεια όσο και στην παραγωγή υγρού λιπάσματος. Το δεύτερο πρόγραμμα που υλοποιήθηκε είχε ως τίτλο «Αναβάθμιση Μεταποιητικής Μονάδας Επεξεργασίας Ελαιοπυρήνα με στόχο την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας»- SAFOOD. To πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε στις 2 Ιανουαρίου του 2019 και ολοκληρώθηκε στις 31 Δεκεμβρίου του 2021. Όπως σημείωσε ο κ. Κορνάρος, «στόχος του έργου είναι η αναβάθμιση της επεξεργασίας ελαιοπολτού από τα πυρηνελαιοργεία, με στόχο την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Μέσω μιας καινοτόμου μεθόδου ρύθμισης των φυσικοχημικών ιδιοτήτων του ελαιοπολτού που εισάγεται ως πρώτη ύλη, είναι δυνατόν να μειωθούν οι δυσάρεστες οσμές που απελευθερώνονται κατά την ξήρανσή του πριν την εξαγωγή του πυρηνελαίου. Ταυτόχρονα, το παραγόμενο πυρηνέλαιο έχει υψηλότερη προστιθέμενη αξία λόγω της χαμηλής του οξύτητας». Ειδικότερα ως προς την μεθοδολογία, είπε τα εξής: «εξετάστηκε η εξέλιξη της συγκέντρωσης της 4-αιθυλοφαινόλης και της οξύτητας του παραγόμενου πυρηνελαίου σαν συνάρτηση του ph και της διάρκειας αποθήκευσης. Ακολουθήθηκε η παρακάτω μεθοδολογία: 1)οξίνωση διφασικού ελαιοπυρήνα σε διαφορετικά ph με τη χρήση διαφορετικών οξέων, 2) εξαγωγή των φαινολικών ενώσεων και ποσοτικοποίηση μέσω HPLC και 3) εξαγωγή πυρηνελαίου και μέτρηση της οξύτητας». Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα έχουν ως εξής: 1.Ταχεία αύξηση των συγκεντρώσεων της δύσοσμης 4-αιθυλοφαινόλης με ταυτόχρονη αύξηση της οξύτητας του πυρηνελαίου. 2. Η μείωση του ph του διφασικού ελαιοπυρήνα αποτρέπει αυτά τα φαινόμενα. 3. Η χρήση τρυγικού οξέως οδηγεί σε μερική αναστολή των ίδιων διεργασιών. 4. Τα αποτελέσματα της εργαστηριακής κλίμακας επιβεβαιώθηκαν και σε πιλοτική κλίμακα. 5. Ήταν δυνατή η ανάπτυξη και εκπαίδευση ενός μαθηματικού μοντέλου ικανού να προβλέπει την εξέλιξη της συγκέντρωσης της 4-αιθυλοφαινόλης. Κλείνοντας, ανέφερε με έμφαση «μέσω των δύο προγραμμάτων μπορέσαμε ως πρωτοπόροι στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς να αντιμετωπίσουμε δύο σημαντικότατα προβλήματα που έχουν οι χώρες της Μεσογείου με παραγωγή ελαιολάδου, λύνοντας το περιβαλλοντικό πρόβλημα, παράγοντας ενέργεια από τα απόβλητα και αξιοποιώντας τα παραπροϊόντα της συγκεκριμένης βιομηχανίας. Οι λύσεις αυτές με τα οικονομικά κίνητρα αποτελούν πολλά υποσχόμενες για την βελτίωση της παραγωγής και των προϊόντων».
Αθανάσιος Γιανναδάκης, Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός, Ενεργειακός Σύμβουλος Επιχειρήσεων
«Οικοσυστήματα για εξοικονόμηση ενέργειας»
Την ανάγκη να μείνει αδιατάρακτο το τρίγωνο «πράσινη μετάβαση, ενεργειακή ασφάλεια και αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας» υπογράμμισε από την πλευρά του ο Αθανάσιος Γιανναδάκης, Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός, Ενεργειακός Σύμβουλος Επιχειρήσεων, αναπτύσσοντας το θέμα «Ενεργειακή Διαχείριση στον Πρωτογενή Τομέα και τη Μεταποίηση». Όπως είπε, με τον πόλεμο στην Ουκρανία τέθηκαν πολλά ζητήματα επί τάπητος όπως η ενεργειακή επάρκεια αλλά και το εάν ως χώρα έχουμε αυτάρκεια και μπορούμε να ανταπεξέλθουμε πρωτίστως στις διατροφικές και δευτερευόντως οικονομικές ανάγκες. «Μέχρι τώρα, η προστασία του περιβάλλοντος για τους παραγωγούς αποτελούσε… βάρος λόγω του οικονομικού κόστους για τη διαχείρισή του. Το κόστος της ενέργειας για έναν παραγωγό ήταν αδιάφορο έναντι του κόστους παραγωγής, μεταφοράς και διάθεσης του προϊόντος. Όλα αυτά πλέον αναθεωρούνται. Μέχρι τώρα στην Ελλάδα έναν μεγάλο βραχνά που είχε να αντιμετωπίσει η ευφυής γεωργία ήταν η μικροιδιοκτησία, λόγω έλλειψης μεγάλου κλήρου και οικονομίας κλίμακας ως προς την καλλιέργεια και αξιοποίηση. Η κυκλικότητα και η αεΐφορία έρχεται να δώσει την απάντηση, επενδύοντας σε οικοσυστήματα με οικονομίες κλίμακας κα σε συνθήκες βιωσιμότητας. Στόχος είναι να προστατεύουν το περιβάλλον, να παράγουν προστιθέμενη αξίας και να συνδράμουν στην ανταγωνιστικότητα της εθνικής μας οικονομίας, αλλά με καλούς μισθούς. Ο αγρότης θα πρέπει να μετασχηματιστεί σε έναν μορφωμένο, καταρτισμένο και σοβαρό επιχειρηματία που θα απαιτεί την θέση του στην παραγωγική διαδικασία και στηρίζοντας την Ελληνική ύπαιθρο που ερημώνει» ανέφερε εισαγωγικά. Αναφέρθηκε σε δράσεις –πιλότους που υλοποιήθηκαν και αφορούν: 1) Διαχείριση ενέργειας σε πυρηνελαιουργεία δίνοντας έμφαση στην διακύμανση της διαχείρισης της ενέργειας με όφελος για την επιχείρηση και τόνισε πως η αύξηση του χρόνου εργασίας δίνει το παράθυρο εξοικονόμησης ισχύος από τις απώλειες θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και απόκτηση οικονομικού οφέλους ύψους 30.000 ευρώ. 2) Συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας με δημιουργία μιας οργανικής εγκατάστασης, γεγονός που δίνει προοπτική για δημιουργία οικοσυστήματος που θα καλύπτει και τις ανάγκες όλων των συμμετεχόντων. Έφερε ως παράδειγμα μια θερμοκηπιακή μονάδα 12 στρεμμάτων, η οποία έχει αισθητήρες και αυτοματισμούς, στην οποία προέκυψε εξοικονόμηση ενέργειας και εξηλεκτρισμού. Υπογράμμισε, όμως, πως θα πρέπει να δοθεί βάρος στην βέλτιστη διαχείριση των εγκαταστάσεων υπογραμμίζοντας πως «έχει μελετηθεί πως με ένα μικρό κόστος μπορεί να εξοικονομηθεί θερμική ενέργεια σε ποσοστό της τάξεως 15-20% αρκεί: 1)να γίνει εγκατάσταση θερμοδοχείου αδράνειας, 2)υδραυλική αυτοματοποιημένη ρύθμιση και μόνωση συλλεκτών διανομέων διανομής ζεστού νερού, 3) εναέρια στήριξη οδεύσεων διανομής ζεστού νερού, 4)τακτική συντήρηση πάνελ δροσισμού». Όσον αφορά στον εξηλεκτρισμό παραγωγής, αυτός γίνεται με την αντικατάσταση λέβητα βιομάζας με αντλία θερμότητας και με τοποθέτηση φωτοβολταϊκών 300 ΚW για ενεργειακό συμψηφισμό. Κλείνοντας αναφέρθηκε στην σημασία της κυκλικότητας μέσα από τη δημιουργία ενός οικοσυστήματος, κάτι που είναι περιβαλλοντικά ωφέλιμο και εξασφαλίζει βιωσιμότητα σε επιχειρήσεις γεγονός που αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση.
#pgnews
#ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
