Γράφει ο Νίκος Σαραφόπουλος*
Αρχές του 1983, με σημείο εκκίνησης το πάρκο του Ι. Ν. Αγίου Ανδρέου επιχειρούμε μία διαδρομή στη νότια παραλιακή ζώνη των βιομηχανικών εγκαταστάσεων έως τον ποταμό Γλαύκο:
Ξεκινούμε από την καρφοβελονοποιία Α. Γεωργαντά (στην οδό Ευμήλου), το κτίριο των γραφείων της ΔΕΗ (όπου ήταν ο παλαιός θερμικός σταθμός) και αμέσως μετά το Α’ εργοστάσιο της ΒΕΣΟ (οινοπνευματοποιίας και πυρηνελαιουργίας). Ακολουθεί το βυρσοδεψείο του Ν. Αποστολόπουλου (στην οδό Ιεροθέου / και ψηλότερα στη Μαιζώνος το βυρσοδεψείο του Β. Φουσκόπουλου και η κλωστοϋφαντουργία του Β. Μαραγκόπουλου), η παγοποιία Ταΰγετος και το εργοστάσιο “Ζύμες Πατρών”. Μεσολαβούν διάφορα συνεργεία και αντιπροσωπείες της εποχής, έως τον ποταμό Διακονιάρη (εσωτερικά στην Παρνασσού το κλωστήριο του Χ. Κρητικού) και φθάνουμε στις εγκαταστάσεις της ΔΕΥΑΠ (όπου το 1898 το αεριόφως). Αμέσως μετά η επεξεργασία χαρτιου οικιακής χρήσης (ΣΙΛΚΑ) και η μεγάλη χαρτοποιία Ε. Γ. Λαδόπουλου, η παγοποιία Χελμός, η ΑΒΕΞ (στην οδό Ανθείας / και εσωτερικά η οινοποιία της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών), το συγκρότημα των Δημοτικών Σφαγείων, το Β’ εργοστάσιο της ΒΕΣΟ (οινοποιίας και αμύλου, γλυκόζης), η οινοπνευματοποιία Β. Γ. Σπηλιόπουλος (και εσωτερικά οι τεράστιες εγκαταστάσεις της κλωστοϋφαντουργίας “Πειραϊκή – Πατραίκή ΑΕ”), έως τα ψυγεία Δημογιαννόπουλου πριν τον ποταμό Γλαύκο.
Δεξιά της Ακτής Δυμαίων, της παραλιακής οδού από την Πάτρα προς τον Πύργο, η θαλάσσια ζώνη παραμένει έρημη.
Απειλή: η Ακτή Δυμαίων δρόμος της “σκουριάς” και των “φαντασμάτων”
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 άρχισαν να αλλάζουν, για διαφορετικούς λόγους για κάθε εταιρεία, τα δεδομένα.
Αναπτύχθηκε και επεκτάθηκε η Πόλη και προς αυτή την κατεύθυνση. Επακόλουθο ήταν να προκύψουν ενστάσεις για το ανεπιθύμητο της γειτνίασης κατοικιών και βιομηχανιών. Τέθηκε επιτακτικά το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος και της θάλασσας από τη δραστηριότητα της βιομηχανίας.
Κυρίως, όμως, άλλαξαν τα οικονομικά στοιχεία των εταιριών (υπερδανεισμός) και η παλαιότητα των εγκαταστάσεων.
Ούτως, η Πειραϊκή – Πατραϊκή και η Ε.Γ. Λαδόπουλος υπήχθησαν στον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων (1985) και έκλεισαν οριστικά αργότερα (1991).
Οι βυρσοδεψίες και τα σφαγεία έκλεισαν νωρίτερα λόγω της αδυναμίας διασφάλισης του περιβάλλοντος και της θάλασσας.
Η ΒΕΣΟ (Βιομηχανία Ελαίων, Σαπώνων και Οίνων), με δυο συγκροτήματα εργοστασίων, λόγω τεχνολογικής απαξίωσης κ.λπ. έκλεισε γύρω στο 1985.
Ανατροπές και Προσαρμογές (εν αμηχανία)
Κατά την προέλαση της αποβιομηχάνισης η έννοια της ”βιομηχανικής κληρονομιάς» ήταν σχεδόν άγνωστη και αργότερα, δυστυχώς, δεν αποτέλεσε βασικό στοιχείο της αναβίωσης των περιθωριοποιημένων ζωνών.
Η ερημοποίηση της πάλαι ποτέ σημαντικής βιοχηχανικής ζώνης αναδιατάσσει τις χρήσεις και ιδιοκτησίες της γης.
Μεγάλες εκτάσεις οικοπεδοποιούνται και παραδίδονται σε εμπορικές χρήσεις, κυρίως εμπορικών κέντρων (άνοιξη 1998 “Veso mare” και σε λίγο στην πρώην ΑΒΕΞ το ΙΚΕΑ, κ.ά.), πολυκαταστημάτων τροφίμων (όλων των εταιρειών του κλάδου) και ειδών οικιακής χρήσης. Οι επιλογές αυτές της “αγοράς” προεξόφλησαν το σχεδιασμό του νέου νότιου Λιμανιού.
Ο Δήμος Πατρέων από το 1998 είναι ιδιοκτήτης του πρώην εργοστασίου Λαδόπουλου (ενός οικοπέδου 50 στρεμμάτων και των επ’ αυτού κτισμάτων). Διαμορφώνεται το αθλητικό κέντρο όπισθεν Λαδόπουλου (2003) και εν όψει της “Πάτρα πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης 2006” επιλέγεται η κατασκευή του Μεταλλικού Θεάτρου “Εργοστασίου Τέχνης” και η ανακατασκευή κεντρικής αίθουσας παραγωγής για την έκθεση Da Vinci. Δύο σημαντικές κατασκευές που απαξιώθηκαν οδυνηρά σε πέντε χρόνια.
Ο Οργανισμό Λιμένος Πατρών από το 2003 είναι ιδιοκτήτης του συγκροτήματος της Πειραϊκής – Πατραϊκής (περίπου 200 στρεμμάτων και των επ’ αυτού κτισμάτων). Οι πρώτες μελέτες ανάπτυξης συμπληρωμματικών δραστηριοτήτων στους χώρους (πρόγραμμα Jessica, 2014) δεν προχώρησαν. Θα επανέλθουμε.
Αρχές του 2023, με σημείο εκκίνησης το πάρκο του Ι. Ν. Αγίου Ανδρέου επιχειρούμε και πάλι μία διαδρομή στη νότια παραλιακή ζώνη έως τον ποταμό Γλαύκο:
Κατάστημα My Market, το κτίριο των γραφείων της ΔΕΗ, το εμπορικό κέντρο μετά κινηματογράφων “Veso Mare”, Κτίριο γραφείων (στην οδό Ιεροθέου και ψηλότερα στη Μαιζώνος απαξιωμένο κτίριο και ζώνη (ανενεργού) δόμησης στου Μαραγκόπουλου), Κατάστημα τροφίμων ΕΝΑ, το κουφάρι “ Ζύμες Πατρών”, ΑΒ Βασιλόπουλος (εσωτερικά στην Παρνασσού το Κατάστημα Σκλαβενίτης), γραφεία ΔΕΥΑΠ, υπό ανάπλαση ο χώρος της Ε. Γ. Λαδόπουλος, Praktiker, Κατάστημα ΜΕΤΡΟ, πλήρης καθαίρεση ΑΒΕΞ και προετοιμασία ανέγερσης εμπορικού κέντρου της Ten Brinke και του Ομίλου Fourlis (στην οδό Ανθείας / και εσωτερικά σε λειτουργία η οινοποιία της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών), Δημοτικά Σφαγεία ως χώρος πολιτισμού για το καρναβάλι και τον καραγκιόζη (είχε μεσολαβήσει η αποτυχήσασα απόπειρα λειτουργίας πολυχώρου εστίασης), η καθαιρεθείσα ΒΕΣΟ (Β΄) ως οικόπεδο, ο Β. Γ. Σπηλιόπουλος σε λειτουργία (και εσωτερικά οι τεράστιες απαξιωθείσες εγκαταστάσεις της κλωστοϋφαντουργίας “Πειραϊκή – Πατραϊκή ΑΕ”) και οι Γέφυρες σύνδεσης του νέου Λιμανιού προς τις παραγλαύκιες οδικές αρτηρίες.
Δεξιά της Ακτής Δυμαίων, η θαλάσσια ζώνη έχει πλέον αναδειχθεί. Ο νέος Φάρος (2000, στη νοητή προέκταση της Τριών Ναυάρχων), η Ιχθυόσκαλα ως πολιτιστικό κέντρο και εργαστήριο γλυπτικής, οικόπεδα δύο γηπέδων (των Παράκτιων Μεσογειακών Αγώνων που φιλοξενήθηκαν στην Πάτρα 2019), το κολυμβητήριο του ΝΟΠ (εγκαίνια 2001), το νότιο Δημοτικό πάρκο αναψυχής και το (νέο, εγκαινιάστηκε την 11η Ιουλίου 2011) Νότιο λιμάνι, που εκτείνεται από τον χείμαρρο Διακονιάρη (κάλυψη με τη λεωφόρο Ελ. Βενιζέλου) έως τον ποταμό Γλαύκο προς Νότο, σε έκταση περίπου 456 στρεμμάτων.
Σχεδιασμένη και χρονικά προσδιορισμένη Μετάβαση;
Τη μετεξέλιξη της Ακτής Δυμαίων φιλοδοξούν να ολοκληρώσουν Δημοτική (χώροι Λαδόπουλου, Σφαγείων και νότιο Πάρκο) και Λιμενική Αρχή (χώροι Πειραϊκής – Πατραϊκής και νότιο Λιμάνι). Ήδη υλοποείταιι η κεντρική αποχέτευση κατά μήκος της Ακτής Δυμαίων και αναμένεται η οριστική υλοποίηση της σιδηροδρομικής γραμμής ΟΣΕ και σύνδεση με το Λιμάνι.
Το Δημοτικό Συμβούλιο της Πάτρας, με ομόφωνη απόφασή του το 2019, παραχώρησε στην Περιφέρεια τις εγκαταστάσεις του πρώην εργοστασίου Χαρτοποιίας Λαδόπουλου για τριανταετή αξιοποίηση και ανάπτυξη (Διοικητήριο, Μουσικό Σχολείο, Πολιτιστικές και άλλες κοινόχρηστες εγκαταστάσεις). Με την πρόσφατη έγκριση χρηματοδότησης της ανάπλασης από την Κυβέρνηση ανοίγει ο δρόμος η ζώνη να αποκτήσει νέα ταυτότητα. Οψόμεθα…
Η Δημοτική Αρχή, προσφάτως, ανακοίνωσε την αναδιαμόρφωση και την ανακαίνιση του Μεταλλικού Θεάτρου “Εργοστασίου Τέχνης”, με σκοπό την επαναλειτουργία του (μεσολάβησαν 15 χρόνια απαξίωσης και λεηλασίας).
Το πλάνο ολοκλήρωσης του νέου λιμένα με τα συνοδευτικά έργα δημιουργεί μία ισχυρή δυναμική, η οποία και θα σφραγίσει το προφίλ αλλά και τις χρήσεις της ευρύτερης ζώνης, την ανάπτυξη ειδικών χρήσεων και την ανάδειξη της φυσιογνωμίας των χώρων. Τα ίδια δυναμικά χαρακτηριστικά πρέπει να συνδεθούν και με την “επανάχρηση” των χώρων της Πειραϊκής – Πατραϊκής αλλά και των γύρω τέως βιομηχανικών εκτάσεων.
Εν αναμονή συνεκτικών σχεδιασμών με δεσμευτικό χρονικό ορίζοντα υλοίησης.
* Ο Νικόλαος Σαραφόπουλος είναι Ερευνητής και Συγγραφέας του Ιστορικού Λευκώματος της Αχαϊκής Βιομηχανίας 1825-1975 (Επιστημονικό Πάρκο Πατρών, Πάτρα 2008: Typorama, 552 + XVI σελ.)
#pgnews
#ΔΥΤΙΚΗΕΛΛΑΔΑ
