Του Θανάση Γιανναδάκη *
Θέλουμε πολίτες που απλά συμμετέχουν στις εκλογές ή πολίτες μιας κοινωνίας που θεωρεί καθήκον της, την ενεργή συμμετοχή στα κοινά;
Αναμφισβήτητα, οι εκλογές είναι ένα απαραίτητο εργαλείο σε ένα δημοκρατικό σύστημα για να λογοδοτούν οι πολιτικοί, όμως δεν είναι επαρκείς από μόνες τους. Ενώ η ψήφος επιτρέπει στους πολίτες να εκφράζουν τις προτιμήσεις τους και να επιλέγουν τους εκπροσώπους τους, υπάρχουν αρκετοί άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην πολιτική λογοδοσία και ενισχύουν ή ακόμα και διασφαλίζουν τη δημοκρατία στην πράξη και όχι σχηματικά ή θεωρητικά. Ενδεχομένως, να είναι πιο καθοριστικοί για το πως εξελίσσεται η κορυφαία διαδικασία των εκλογών, και έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται: Ως η κορύφωση μια πολιτικής διαδικασίας που δεν αξιολογεί μόνο την πολιτική συμπερίληψη των κομμάτων και των υποψηφίων αλλά εν πολλοίς αποτελεί και το κρίσιμο σημείο μιας περιόδου συνεχούς συνδιαμόρφωσης του πολιτικού γίγνεσθαι από τους ίδιους τους πολίτες.
Περιληπτικά και διλημματικά…
1. Πολιτική συμμετοχή και δέσμευση: Είναι ζωτικής σημασίας να ενθαρρυνθεί και να επαναπροσδιορισθεί με όρους σύγχρονους η πολιτική συμμετοχή και δέσμευση όλων των πολιτών στα κοινά με όρους ενεργούς και όχι παθητικούς. Πρέπει να ξαναδούμε την Αγωγή του Πολίτη ως θεμελιώδες μάθημα το οποίο θα διαπερνά οριζόντια όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, αλλά και την προώθηση της κουλτούρας πολιτικής ευθύνης όχι μόνο από την πλευρά των κομμάτων αλλά και της Κοινωνίας των Πολιτών. Οι πολίτες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν ενεργά στην πολιτική διαδικασία μέσα από οργανωμένες μορφές κοινωνικής διαβούλευσης. Αυτό βοηθά να διασφαλιστεί ότι ένα ευρύ φάσμα φωνών και προοπτικών εκπροσωπείται στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Η επίκληση του χρόνου και των γνώσεων στην πολιτική διαδικασία λήψης αποφάσεων μπορεί να θεραπευτεί άνετα, αρκεί να ομονοήσουμε στο ότι η πολιτική δεν μπορεί να αποτελεί πεδίο στείρων αντιπαραθέσεων αλλά αναλυτικής παρουσίασης των πολιτικών θέσεων, θεματικά και συμπεριληπτικά. Σε αυτό κυρίαρχο ρόλο οφείλει να παίξει και η Τοπική Αυτοδιοίκηση μέσα από το θεσμό των τοπικών δημοψηφισμάτων για σοβαρά θέματα που αφορούν την ποιότητα ζωής των πολιτών.
2. Διαφάνεια και πρόσβαση σε πληροφορίες: Η διαφάνεια στις κυβερνητικές λειτουργίες αλλά και σε όλους τους βαθμούς άσκησης εξουσίας και η πρόσβαση στην πληροφόρηση είναι ουσιαστικής σημασίας για την πολιτική λογοδοσία. Χρειαζόμαστε μια νέα ΔΙΑΥΓΕΙΑ με περισσότερα και πραγματικά ανοιχτά δεδομένα καθώς και Κωδικοποίηση της Νομοθεσίας. Και βέβαια χρειαζόμαστε Ανοιχτό Μητρώο Διαβούλευσης στο οποίο θα εντάσσεται υποχρεωτικά ο οποιοσδήποτε οικονομικός φορέας συναντιέται και διαβουλεύεται με οποιονδήποτε κυβερνητικό ή τοπικοαυτοδιοικητικό αξιωματούχο, πέραν της γενικής διαδικασίας διαβούλευσης, υποχρεωτικά. Να τελειώνουμε με το lobbying και τους διαδρομισμούς.
3. Ανεξάρτητος και ελεύθερος Τύπος: Ένας ελεύθερος και ανεξάρτητος Τύπος διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη λογοδοσία των πολιτικών, παρέχοντας πληροφορίες, διερευνώντας τη διαφθορά και λειτουργώντας ως φύλακας. Ένα ζωντανό και ποικιλόμορφο τοπίο μέσων ενημέρωσης που είναι απαλλαγμένο από κυβερνητικές παρεμβάσεις ή άλλες παρεμβάσεις εξουσίας είναι απαραίτητο για να ευδοκιμήσει η δημοκρατία. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να έχουν την ελευθερία να ερευνούν πολιτικές υποθέσεις χωρίς φόβο λογοκρισίας ή αντιποίνων. Όμως για αυτό εκτός από τη θεσμική θωράκιση των Μέσων Ενημέρωσης θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη και την οικονομική τους θωράκιση. Ας αναλογιστούμε για παράδειγμα, ποιο μέσο είναι πιο ευάλωτο σε πιέσεις εξουσίας; Ένα μέσο που το 70% των εσόδων του προκύπτει από τους αναγνώστες/τηλεθεατές/ακροατές του ή ένα μέσο που το 70% προκύπτει από κρατική διαφήμιση ή άλλες καθετοποιημένες δραστηριότητες ομίλων ενημέρωσης και επικοινωνίας που εν τέλει όλα μαζί φτιάχνουν μια βιτρίνα η οποία όμως κρύβει τη συστημική διαπλοκή μέσων και εξουσίας; Είμαστε έτοιμοι ως πολίτες να απαιτούμε ποιοτική και ανεξάρτητη ενημέρωση συμμετέχοντας οικονομικά σε αυτό; Είναι έτοιμο το πολιτικό σύστημα να διαμορφώσει τέτοια φίλτρα ελέγχου; Θέλουμε Ανεξάρτητα Μέσα Ενημέρωσης πραγματικά ή βολευόμαστε και όπως είναι τα πράγματα;
4. Έλεγχος και διάκριση εξουσιών: Ένα αποτελεσματικό σύστημα ελέγχου και εξισορρόπησης είναι απαραίτητο για την πολιτική λογοδοσία. Ο διαχωρισμός των εξουσιών μεταξύ των κλάδων της κυβέρνησης, η ανεξάρτητη δικαιοσύνη και οι ισχυροί μηχανισμοί εποπτείας, όπως οι κοινοβουλευτικές επιτροπές και οι ανεξάρτητες υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς, μπορούν να βοηθήσουν να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικοί λογοδοτούν για τις πράξεις τους. Είναι όμως έτοιμο το πολιτικό σύστημα να αναβαθμίσει το ρόλο του βουλευτή και να του δώσει πραγματικά τα συνταγματικά του δικαιώματα; Θέλουμε Βουλευτές που νομοθετούν και ελέγχουν ή θέλουμε Βουλευτές που περιφέρουν την πραμάτεια τους με selfie από στημένες περιοδείες και ρουσφέτια; Θέλουμε αποκρατικοποίηση της Δικαιοσύνης ή μας ικανοποιεί ο, με κάθε τρόπο, εναγκαλισμός του Δικαστικού Σώματος με τα κόμματα;
5. Συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών: Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (επιμελητήρια, συνδικάτα, κινήσεις πολιτών κλπ) αποτελούν οξυγόνο για τη δημοκρατία μας. Όμως για να κάνουν ένα βήμα μεγαλύτερο από τη φθορά που διατρέχουν εδώ και πολλά χρόνια, χρειάζεται η υπέρβαση τους από την αυτοαναφορικότητα και τον συντεχνιασμό, με την κακή έννοια του όρου, σε φορείς διαλόγου που θα συντρέχουν την κοινωνία στα ζητήματα που τίθενται στο δημόσιο διάλογο, ενώ τα συνδικάτα θα πρέπει να μετεξελιχθούν σε σύγχρονα κύτταρα των χώρων δουλειάς σπάζοντας κατεστημένα, εξαρτήσεις και επετηρίδες που τα αποκόπτουν από τη μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων.
Θέλουμε να ανοίξουμε μια τέτοια συζήτηση ή θα τα ρίξουμε όλα πάλι στην αποχή και στην αντισυστημική ψήφο;
Θα μιλήσουμε πολιτικά ή θα αρκεστούμε για άλλη μια φορά στην πολιτική της ατάκας;
Θα ανοίξουμε τα μεγάλα θέματα για την πραγματική δημοκρατική μεταρρύθμιση που χρειάζεται στους θεσμούς της η Χώρα μας ή θα πάμε πάλι στα τυφλά και όπου βγει;
Θέλουμε οι επόμενες γενιές να δημιουργήσουν στον τόπο τους ή δεν μας πειράζει η Ελλάδα να γίνει ένας αφελληνισμένος τουριστικός προορισμός;
Όπως έλεγε και ο Πρόεδρος,
Η Δημοκρατία, η Ελευθερία, η Εθνική Υπερηφάνεια είναι Απόκτημα και κατακτιέται κάθε μέρα με Αγώνα. Είναι θέμα μόνιμου αγώνα.
Έναν τέτοιο αγώνα αξίζει να τον δώσουμε για τις επόμενες γενιές.
Τους χρωστάμε.
Δεν μας χρωστούν.
