Του Μιχάλη Δρίτσα*
Η ΤΝ επηρεάζει όλο και περισσότερο τις ζωές μας. Δημιουργεί ευκαιρίες αλλά και απειλές για την ασφάλεια, τη δημοκρατία, τις επιχειρήσεις και τις θέσεις εργασίας. Τον Ιούνιο του 2023, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε τη διαπραγματευτική του θέση σχετικά με την πράξη της τεχνητής νοημοσύνης – το πρώτο σύνολο ολοκληρωμένων κανόνων στον κόσμο για τη διαχείριση των κινδύνων της τεχνητής νοημοσύνης.[1]
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του EP Think Tank 2020, έως το 2035 αναμένονται τα παρακάτω αποτελέσματα από την χρήση της ΤΝ:
- αύξηση της παραγωγικότητας μεταξύ 11%-37%,
- μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μεταξύ 1,5%-4%
- 14 % των θέσεων εργασίας στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι αυτοματοποιήσημες και το 32% ενδέχεται να υποστούν σημαντικές αλλαγές
Στη χώρα μας ο εκθετικός ρυθμός εξέλιξης της Τεχνητής Νοημοσύνης, κατέστησε απαραίτητη τη σύσταση Συμβουλευτικής Επιτροπής υπό τον Πρωθυπουργό[2], με κύριο αντικείμενο την προετοιμασία της χώρας μπροστά στις εξελίξεις που οι κάθε είδους εφαρμογές της εν λόγω τεχνολογίας θα φέρουν, στην κατεύθυνση της συμμετοχικής ανθεκτικότητας, της ανταγωνιστικότητας, της βιώσιμης ανάπτυξης και ευημερίας. Επικεφαλής ο καθηγητής ΜΙΤ κ. Δασκαλάκης.
Παράλληλα, η πρώτη εμπειρική ερευνητική προσέγγιση στρατηγικής προόρασης (strategic foresight) για τη χρήση της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνη (Generative Artificial Intelligence – ΠΤΝ) στην Ελλάδα υλοποιήθηκε από την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, σε συνεργασία με ΕΚΚΕ & ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ.[3] Η έρευνα παρουσιάζει τάσεις, δυνατότητες, προκλήσεις, αβεβαιότητες και πιθανές επιλογές που θα διαμορφώσουν το μέλλον του οικοσυστήματος της ΠΤΝ στη χώρα. Παρέχει ένα πλαίσιο προτεινόμενων στρατηγικών πρωτοβουλιών και συστάσεων πολιτικής.
Σε επίπεδο χρηματοδοτήσεων στην προγραμματική περίοδο ΕΣΠΑ 2021-2027, υπάρχει σημαντικός αριθμός προκηρύξεων που σχετίζεται με την εισαγωγή της ΤΝ, αλλά και την κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού.
Μέχρι σήμερα έχουν προκηρυχθεί οι παρακάτω δράσεις.
Τον Φεβρουάριο του 2023 προκηρύξαμε τη δέσμη δράσεων «Ψηφιακός Μετασχηματισμός ΜμΕ» συνολικού προϋπολογισμού 300 εκ. €. Πρόκειται για:
- Δράση 1 – Βασικός Ψηφιακός Μετασχηματισμός ΜμΕ:
- Δράση 2 – Προηγμένος Ψηφιακός Μετασχηματισμός ΜμΕ
- Δράση 3 – Ψηφιακός Μετασχηματισμός Αιχμής ΜμΕ
Η Δέσμη Δράσεων «Ψηφιακός Μετασχηματισμός ΜμΕ» στοχεύει στην αντιμετώπιση της υστέρησης των ελληνικών επιχειρήσεων στην υιοθέτηση και ενσωμάτωση των σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών στην παραγωγική τους δραστηριότητα.
Οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις μπορούν να συμμετέχουν με ποσοστό ενίσχυσης από 50% έως 60%. Στις επιλέξιμες δαπάνες προβλέπονται οι Δαπάνες Λογισμικού (ενδεικτικά): Προμήθεια εφαρμογών αυξημένης ευφυίας διοικητικού και οικονομικού προγραμματισμού, ψηφιακής ασφάλειας, διαχείρισης πελατών και εφοδιαστικής αλυσίδας, ανάλυσης δεδομένων με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, βελτιστοποίησης της παραγωγής, αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών κ.λπ.
Όμως Τεχνητή Νοημοσύνη δεν σημαίνει μόνο αγορά λογισμικού. Απαιτείται και εκπαίδευση και κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού. Στο ΕΣΠΑ 2021-20027 και ειδικότερα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ+) έχει ήδη προκηρυχθεί η δράση «Εκσυγχρονισμός υπηρεσιών στήριξης επιχειρήσεων» προϋπολογισμού: 17,1 εκ. €. Η πρόσκληση απευθύνεται (6) Εθνικούς Θεσμικούς Κοινωνικούς Εταίρους: ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΤΕ, Σύνδεσμος Βιομηχανιών Ελλάδος.
Στόχος της δράσης είναι η στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων, μέσω παρεμβάσεων για την βελτίωση της οργάνωσης της εργασίας και της παραγωγής και ενίσχυσης δεξιοτήτων των εργαζομένων, που θα συμβάλλουν στην προσαρμογή των επιχειρήσεων στην αλλαγή. Ειδικότερα, στόχος είναι να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οι ανάγκες που προκύπτουν από τις τεχνολογικές αλλαγές της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, μεταξύ αυτών και της εισαγωγής της Τεχνητής Νοημοσύνης καθώς και της Πράσινης Μετάβασης, οι οποίες δημιουργούν νέα δυναμική στην οικονομία και νέες ευκαιρίες απασχόλησης, ενώ παράλληλα δημιουργούνται και νέες συνθήκες και απαιτήσεις στην αγορά εργασίας, κυρίως ζήτηση για νέες γνώσεις και σύγχρονες νέου τύπου δεξιότητες και επαγγέλματα, για υποστήριξη του αναπροσανατολισμού των επιχειρήσεων προς νέες αγορές και την παραγωγή σε τομείς με αναπτυξιακή προοπτική και υψηλή προστιθέμενη αξία.
Μία άλλη σημαντική παρέμβαση του ΕΣΠΑ 2021-2027 είναι αυτή που προκηρύχθηκε από το πρόγραμμα «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ» με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Η προκήρυξη λειτουργεί συνεργατικά με το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» ( Digital Europe) στο οποίο ήδη χρηματοδοτεί με 100% τους 4 Ευρωπαϊκούς Κόμβους Ψηφιακής Καινοτομίας. Το πρόγραμμα «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ» χρηματοδοτεί επιπλέον 3 Ευρωπαϊκούς Κόμβους Ψηφιακής Καινοτομίας – ΕΚΨΚ (European Digital Innovation Hubs – EDIHS) που έχουν λάβει Σφραγίδα Αριστείας από το Πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», συνολικού προϋπολογισμού 13,1 εκ. €. Οι Ελληνικοί Κόμβοι του Δικτύου θα δραστηριοποιηθούν σε τεχνολογικούς τομείς όπως: Τεχνητή Νοημοσύνη, Κυβερνοασφάλεια, Διαδίκτυο των Πραγμάτων, 5G, big data analysis, blockchain κ.α. σε συνδυασμό με τομείς πολιτικής όπως υγεία, αγροτική ανάπτυξη, ηλεκτρονική διακυβέρνηση κ.α..
Επίσης στο πρώτο τρίμηνο θα προκηρυχθεί η Δράση «Ερευνώ – Καινοτομώ 2021-2027» προϋπολογισμού 300 εκ. €, ως μετεξέλιξη της επιτυχημένης Δράσης «Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ» της προγραμματικής περιόδου 2014-2020. Βασικός στόχος της Δράσης είναι η σύνδεση της έρευνας και της καινοτομίας με την επιχειρηματικότητα και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της παραγωγικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων προς διεθνείς αγορές, με σκοπό τη μετάβαση στην ποιοτική καινοτόμα επιχειρηματικότητα και την αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Οι Αιτήσεις Χρηματοδότησης θα πρέπει να αφορούν σε έργα έρευνας και καινοτομίας και να εντάσσονται σε μια από τις τέσσερις (4) παρεμβάσεις (Ι, II, III, IV) στοχευμένου χαρακτήρα. Η παρέμβαση ΙΙ αφορά συνεργατικά έργα ανάμεσα σε επιχειρήσεις και Ερευνητικούς Φορείς.
Οι αιτήσεις πρέπει να συνάδουν με τη διαμόρφωση της αναπτυξιακής στρατηγικής για τη χώρα που βασίζεται στην Έξυπνη Εξειδίκευση (Smart Specialisation Strategy-S3) έχοντας ως κύριο μοχλό την Έρευνα, την Τεχνολογία και την Καινοτομία.
Η στρατηγική αυτή σχεδιάζεται και υλοποιείται παράλληλα τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, μέσα από διεργασίες αλληλεπίδρασης και επικεντρώνεται σε 8 Θεματικούς Τομείς Προτεραιότητας:
Στον Τομέα Προτεραιότητας «ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ» προβλέπονται 8 Περιοχές Παρέμβασης. Η περιοχή παρέμβασης α/α 3 αφορά στην Τεχνητή Νοημοσύνη και σε προτάσεις Έρευνας και Ανάπτυξης με τα εξής επί μέρους αντικείμενα:
Από τα παραπάνω είναι πέρα από αυταπόδεικτο ότι η χώρα μας μέσω ισχυρής δέσμης κονδυλίων του ΕΣΠΑ 2021-2027, υποστηρίζει από την πρώτη στιγμή ενεργοποίησης του νέου ΕΣΠΑ την αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης με πολλές παρεμβάσεις και σε πολλαπλά επίπεδα:
- την Έρευνα και ανάπτυξη,
- την αναβάθμιση υφιστάμενων ΜμΕ μέσω της προμήθειας software/hardware σε υφιστάμενες επιχειρήσεις με δυνατότητες ΤΝ
- την ανάπτυξη κατάλληλων δεξιοτήτων στους εργαζομένους για την αξιοποίηση της ΤΝ
Η εισαγωγή της Τεχνητής Νοημοσύνης πρέπει να ιδωθεί ως μία μεγάλη ευκαιρία για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας ώστε να είμαστε συμμέτοχοι στην διαμόρφωση των εξελίξεων και στην υιοθέτηση τεχνολογιών της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.
* Ο Μιχάλης Δρίτσας είναι Στέλεχος ΜΟΔ Α.Ε., Υπ. Οικονομίας & Οικονομικών, Ιδιαίτερο Γραφείο Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων & ΕΣΠΑ κ. Δημ. Σκάλκου, Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Τέως Μεταβατικός Διευθύνων Σύμβουλος Elevate Greece ΑΕ, Διπλωματούχος Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, MSc, MBA (Άριστα, Univ. of Lancaster), Μέλος: CIM, OEE, TEE.
Επαγγελματική εμπειρία
2023: Μεταβατικός Διευθύνων Σύμβουλος Elevate Greece Α.Ε.
2020-2022: Διευθυντής Γραφείου Υφυπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων Χρ. Δήμα, αρμόδιου για τομέα Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, με ενεργή συμβολή σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού και υλοποίησης θεμάτων Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας. Ενδεικτικά, συμμετοχή σε:
- Διαμόρφωση κανονιστικού πλαισίου Εθνικού Μητρώου Νεοφυών Επιχειρήσεων ΑΕ (διακρ. τίτλος Elevate Greece ΑΕ), (νόμος: Ιούλιος 2020, ΚΥΑ: Σεπτ. 2020, Εγκαίνια ηλεκτρονικής πλατφόρμας υποβολής, Οκτ. 2020 από τον Πρωθυπουργό, λειτουργία υπό την εποπτεία Μητρώου από την ΓΓΕΚ,
- Εθνικά Βραβεία Νεοφυούς Επιχειρηματικότητας 2021 και 2022 (μεγάλο event σε ΔΕΘ 2021 και ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος 2022)
- Ετήσιο Απολογισμό Elevate Greece 2021 & 2022 (ηλεκτρονική έκδοση, μεγάλο event)
- σχεδιασμό και διαμόρφωση νομικού πλαισίου Elevate Greece ΑΕ, πρώτο ΔΣ. Εταιρείας Ιαν. 2023)
- συγγραφή πρόσκλησης ΕΣΠΑ για υποστήριξη εγγεγραμμένων μελών του μητρώου Elevate Greece ΑΕ με μη επιστρεπτέο κεφάλαιο κίνησης (συνεργασία με ΕΠΑνΕΚ & ΓΓΕΚ), μέσω ΕΣΠΑ. 560 startups ενισχύθηκαν αποφασιστικά εν μέσω Covid-19
- ΚΥΑ (συνεργασία ΥΠΟΙΚ και ΓΓΕΚ) για ειδικά φορολογικά κίνητρα για Επενδυτικούς Αγγέλους σε startups του μητρώου Elevate Greece,
- ΥΑ για φορολογικά κίνητρα σε δικαιώματα προαίρεσης (Stock Options) των co-founders σε συνεργασία με ΥΠΟΙΚ
- εκ βάθρων αλλαγή θεσμικού πλαισίου σύστασης και ανάπτυξης για spin-offs (τεχνοβλαστούς) σε συνεργασία με ΕΣΕΤΕΚ/ΤΕΣ Διανοητικής Ιδιοκτησίας & Μεταφοράς Τεχνολογίας,
- χρηματοδότηση Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας (συνεργασία με ΕΠΑνΕΚ & ΓΓΕΚ) μέσω ΕΣΠΑ,
- αύξηση του ποσοστού υπερ-έκπτωσης δαπανών επιχειρήσεων για Ε&Α από +130% σε 200%,
- ωρίμανση προκήρυξης Συνεργατικών Σχηματισμών Καινοτομίας (22 φορείς, ΕΣΠΑ 2014-2020)
- ωρίμανση πρώτης προκήρυξης δημιουργίας Κέντρων Ικανοτήτων (11 φορείς, ΕΣΠΑ 2014-2020)
- διαμόρφωση αίτησης χρηματοδότησης προς Ευρ. Επιτροπή για όλα τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης για Ε&Α ύψους και του ThessINTEC, και ωρίμανση μέχρι και την ένταξή τους στο ΤΑΑ (έργα ύψους ~ 500 εκ. €)
- πρωτοβουλίες Επιστημονικής Διπλωματίας (π.χ. νέα διακρατική συμφωνία με ΗΠΑ και Κύπρο).
Εθνικός Εκπρόσωπος στο Horizon EIC/EIE (2020-2022).
2007-2019: Στέλεχος ΕΣΠΑ/ΕΠΑνΕΚ (ΕΣΠΑ 2007-2013, 2014-2020) χειριζόμενος προκηρύξεις Έρευνας-Τεχνολογίας, Καινοτομίας, επιχειρηματικότητας και εξωστρέφειας.
1994–2007: Στέλεχος στον ιδιωτικό τομέα (Συμβουλευτική σε Marketing & Στρατηγική Επικοινωνίας)
1991-1993: Μηχανικός Πωλήσεων & μελετητής Δημοσίων Έργων
Συμβουλευτική εμπειρία
1997 – 2001: Deputy CEO εταιρείας Συμβούλων, συνιδρυτής
Διδακτική εμπειρία / Coaching & Mentoring:
- 500 ώρες σε μεταπτυχιακά προγράμματα (ΜΒΑ) σε Στρατηγική Επιχειρήσεων, Business Planning και Innovation & Entrepreneurship (ΕΕΔΕ)
- «Επιστημονική Διπλωματία» σε Διπλωμάτες, Εμπορικούς και Οικονομικούς Ακολούθους σε 2 σειρές της ΕΣΔΔΑ (2022-2023)
- Mέντορας νεοφυών επιχειρήσεων (θερμοκοιτίδα ΘΕΑ 2014-2016, Cosmote Accelerator 2013 κ.ά.), κριτής σε διαγωνισμούς καινοτομίας
Συγγραφική δραστηριότητα:
- Συν-συγγραφέας του βιβλίου Startups: από το Α στο exit, 2023, εκδόσεις ΣΙΔΕΡΗ
- Επιστημονική Διπλωματία, ΕΣΔΔΑ, 2023
Αξιολογητής Επενδυτικών Σχεδίων σε αναπτυξιακούς νόμους
