Του Γ. Η. Ορφανού
Σωκράτης: Έρμιππε, σε καλημερίζω! Βιαστικός μού φαίνεσαι σήμερα ή ιδέα μου είναι;
Έρμιππος: Γύρευε τη δουλειά σου, Σωκράτη· άσε με ήσυχο! Με θέλει ο επώνυμος άρχων για κάτι στιχάκια που έγραψα για τον Κλέωνα τον «πατριώτη»…
Σωκράτης: Βρε συ, σου μίλησα εγώ ποτέ άσχημα; Γιατί μου φέρεσαι έτσι;
Έρμιππος: Βιάζομαι· δεν έχω με σένα τίποτα, δε θέλω κανέναν στα πόδια μου μπροστά…· δεν πας να φύγεις από το δρόμο μου αμέσως;
Σωκράτης: Η γλώσσα σου είναι τραχιά, όπως και το γράψιμό σου…
Έρμιππος: Όπως εσύ ελέγχεις όσους καμώνονται τους σοφούς, όμοια και εγώ, Σωκράτη, μαστιγώνω εκείνους που καμώνονται τους ευσεβείς, τους ενάρετους και τους πατριώτες…
Σωκράτης: Ναι, το έχω παρατηρήσει· το ξέρεις ότι δεν έχω χάσει ούτε μια από τις διδασκαλίες των κωμωδιών σου!
Έρμιππος: Το ξέρω…
Σωκράτης: Και μολονότι μονόφθαλμος είσαι, το μάτι σου παραμένει διαρκώς ορθάνοιχτο προς πάσα κατεύθυνση και στηλιτεύει τα κακώς κείμενα της πόλης μας. Το ήξερε και ο Περικλής, το γνωρίζουν και οι μετ’ απ’ αυτόν δημαγωγοί της πόλης που έχουν δεχτεί τα ανελέητα πυρά των στίχων σου, ως ηνίοχοι της συμφοράς…
Έρμιππος: Αυτό ακριβώς θεωρώ, Σωκράτη, σκοπό της ποίησης!
Σωκράτης: Να μου το πεις, λοιπόν, αυτό πιο αναλυτικά, ώστε να το καταλάβω;
Έρμιππος: Η ποίηση πρέπει να πλησιάζει το λαό. Να του δείξει αγάπη και ότι νοιάζεται για την πραγματική βελτίωση της καθημερινής ζωής των ανθρώπων.
Σωκράτης: Και πώς κατά τη γνώμη σου επιτυγχάνεται, Έρμιππε, αυτό;
Έρμιππος: Όταν οι ποιητές, ως πνευματικοί δημιουργοί, πάψουνε να γράφουνε για παραμύθια και ασχοληθούν με ό,τι γίνεται γύρω τους. Μπορεί να εγείρουν τα συναισθήματα των θεατών ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής κι ο Ευριπίδης γράφοντας για τον Προμηθέα, τον Οιδίποδα και τη Μήδεια ας πούμε, αλλά νομίζω πως δεν έχουν να διδάξουν στον κόσμο τίποτα που θα τον βοηθούσε σε όσα έχει ν’ αντιμετωπίσει καθημερινά στη δημόσια ζωή του και τον αφήνουν να τον κοροϊδεύουν οι κάθε λογής τσαρλατάνοι πολιτικάντηδες.
Σωκράτης: Νομίζω πως έχεις δίκιο…
Έρμιππος: Η τέχνη, πολύ περισσότερο η ποίηση, δεν πρέπει ποτέ να κολακεύει την πολιτική ή να είναι δουλοπρεπής απέναντί της, αλλά να την ελέγχει αδέκαστα και αμείλικτα, όταν στραβοπατά ή οσάκις αυθαιρετεί σε βάρος των πολιτών. Πρέπει με γλώσσα ειλικρινή και σαν φραγγέλιο να χτυπά την εξουσία κάθε φορά που ξεστρατίζει και καταπατά τα δικαιώματα του λαού. Να μορφώνει πραγματικά τους ανθρώπους, όχι μόνο να τους ψυχαγωγεί, αλλά και να τους διδάσκει κιόλας.
Σωκράτης: Θα συμφωνήσω σε όλα, Έρμιππε! Και θα προσθέσω σ’ αυτά που λες και τούτο: Ο πνευματικός δημιουργός πρέπει με τον πιο απλό, σαφή και κατανοητό τρόπο να κάνει φωτεινά και προσιτά απ’ όλους ακόμη και τα πιο βαθιά νοήματα, να ορθώνει το ανάστημά του και να μετατρέπει ασυμβίβαστος και αδούλωτος το λόγο του σε μπροστάρη των κοινωνικών αγώνων, ώστε οι πολίτες να τον εμπιστεύονται και να τον ακολουθούν. Δεν πρέπει να χειροτερεύει την ποιότητα των έργων του ώστε να τον αντιλαμβάνονται οι αμαθείς ή οι ημιμαθείς μάζες· στον αντίποδα, πρέπει να καταβάλει κάθε προσπάθεια ώστε να ανέλθει πραγματικά το πνευματικό και το βιοτικό επίπεδο όλων των μελών της κοινωνίας…
Έρμιππος: Συμφωνώ μαζύ σου, Σωκράτη· αυτό ‘ναι που «ενοχλεί» τους δημαγωγούς που θέλουν τους πολίτες να παραμένουν αλυσοδεμένοι στα «σκοτάδια της άγνοιας και της αμάθειας», ώστε να τους έχουν υποχείριά τους…
Σωκράτης: Υποχείρια; Μεγάλη, Έρμιππε, κουβέντα ανοίγεις, αλλά θα την κάνουμε μιαν άλλη φορά, σύμφωνοι;
Έρμιππος: Σύμφωνοι…
Σωκράτης: Γεια χαρά, λοιπόν, και χαιρετισμούς στο Μύρτιλο, τον αδελφό σου…
Έρμιππος: Θα τους δώσω· μόνο και συ βλέπου, είναι ικανοί οι Αθηναίοι, με αχαριστία απέναντί σου, να σε κατηγορήσουν, αν και είσαι η αλογόμυγά τους, ότι διαφθείρεις τη νέα γενιά μ’ όσα λες και θα βρεις τον μπελά σου· βλέπου, Σωκράτη…
Σωκράτης: Ευχαριστώ· θα τόχω υπόψη!
