Άρθρο του Δημήτρη Πεφάνη*
Στο κείμενο που ακολουθεί καταγράφονται εκδηλώσεις και δράσεις που δημιούργησα ή ανέπτυξα με άξιους συνεργάτες.
Σκοπός μου δεν είναι η σύγκριση με το σήμερα που είναι φανερά υποδεέστερο.
Πρόθεσή μου είναι η δημιουργική προσέγγιση και τα παραγωγικά συμπεράσματα που πρέπει να εξαχθούν.
Είχαμε στις τότε συνθήκες να αντιμετωπίσουμε και κάποια σλόγκαν υπουργού του τύπου «Το Καρναβάλι είναι οι πετρελαιοπηγές της Πάτρας».
Βέβαια πρόταση αξιοποίησης του πετρελαίου και βοήθεια δεν κατέθεσε.
Δημιούργησε όμως εχθρικά διακείμενους στο πρόσωπό μου και στην Καρναβαλική Επιτροπή που εμπόδιζαν το έργο μας.
Γι’ αυτό δεν είναι καθόλου σωστό το κυνήγι κατά του κάθε υπεύθυνου.
Επί της ουσίας όμως οι άξιοι συνεργάτες μου, εθελοντές επιτροπών και υπάλληλοι του Δήμου αναζητούσαμε με συζητήσεις, αναλύσεις και δημιουργικές αντιθέσεις το δέον γενέσθαι.
Καταλήξαμε ότι βασικό στοιχείο του Πατρινού Καρναβαλιού είναι η συμμετοχική διάθεση του κόσμου. Κάθε τι που τον παθητικοποιεί δεν πρέπει να υιοθετείται. Σήμερα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για καλλιέργεια αυτής της διάθεσης σε μια εποχή του Internet και του καναπέ που δημιουργεί πολίτες αδιάφορους.
Με βάση αυτό το πλαίσιο και με προίκα την ιστορία του θεσμού αλλά και την αίσθηση ευθύνης προς την πόλη, δημιουργήσαμε ή εξελίξαμε τα κατωτέρω αναφερόμενα.
Παράλληλα επιδιώξαμε επιμήκυνση μέσω των εκδηλώσεων της Καρναβαλικής περιόδου που μέχρι τότε καταλάμβανε ουσιαστικά ένα τριήμερο, πλην του Κρυμμένου Θησαυρού.
ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ
Σαν ενότητες προυπήρχαν τα Μπουρμπούλια και οι δράσεις των πληρωμάτων.
Δημιουργήσαμε
1) το Καρναβάλι των Μικρών με εκπαίδευση στα σχολεία για καρναβαλικές κατασκευές, διαγωνισμό παιδικού τραγουδιού, κατασκευές αρμάτων κατάλληλων για παιδιά σε μέγεθος και θέμα, κινητή καρναβαλούπολη, εκδηλώσεις για τα παιδιά και παρέλαση που οριζόταν 15 ημέρες πριν την λήξη για να λειτουργεί διαφημιστικά για την υπόλοιπη περίοδο. Την παρέλαση την μετέδιδε η ΕΡΤ με συμφωνία που επιδιώξαμε. Αυτονόητο ήταν ότι η ΕΡΤ δεχόταν αφού διέκρινε τι θα παρουσιάζαμε.
2) Ο Καραγκιόζης
Δημιουργήσαμε μεγάλη ενότητα με τον Καραγκιόζη. Η Πάτρα είναι γενέτειρα του Καραγκιόζη. Το Ελληνικό Θέατρο Σκιών γεννήθηκε την τελευταία εικοσαετία του 19ου αιώνα και συμπίπτει χρονικά με την αρχική μορφοποίηση του Πατρινού Καρναβαλιού. Τα κοινά στοιχεία είναι πολλά. Πάνω απ’ όλα ο ίδιος ο κόσμος τα στήριξε και αναπτύχθηκαν.
Η ένταξη στο Καρναβάλι ήταν δικαιολογημένη. Συγκεκριμένα προλάβαμε και καλέσαμε καραγκιοζοπαίχτες που έπαιξαν και γράφτηκαν οι παραστάσεις ώστε ο Δήμος να έχει αρχείο. Μεταξύ αυτών ο Δημ. Ασπιώτης, Κώσταρος, Γιάνναρος, Σπαθάρης, Χατζής, Μακρής και άλλοι. Ο Κ. Μακρής έφτιαξε τα πορτραίτα τους. Το Χορόδραμα της Ραλλού Μάνου παρουσιάστηκε στο δημοτικό Θέατρο κτλ.
3) Τα Φεγγάρια
Μουσικά άρματα διακοσμημένα περιόδευαν στις συνοικίες και πέραν της μουσικής, ανέπτυσσαν σύντομα δρώμενα. Να ληφθεί υπόψη ότι ακολουθούντο από ομάδες πολιτών κυρίως νέων. Για να το οργανώσουμε και το βοηθήσουμε αυτό ο Δήμος πλήρωσε την δημιουργία πολλών στολών.
Τις παρέδωσε για ιδιοκτησία και χρήση σε πολιτιστικούς συλλόγους. Αυτά δόθηκαν για να ντύνονται κυρίως παιδιά που από οικονομική αδυναμία δεν είχαν οι γονείς τους να τους πάρουν.
Αρκετά από αυτά τον πρώτο καιρό έβγαιναν και στην παρέλαση με αυτές τις στολές.
4) Εκθέσεις
Στην προσπάθεια επιμήκυνσης της Καρναβαλικής περιόδου και πολιτιστικού προσανατολισμού οργανώναμε τρεις έως πέντε εκθέσεις που επί ένα μήνα προσφέρονταν στον επισκέπτη.
Υπήρξαν εκθέσεις με τοπικές δημιουργίες, με τα έργα από όλη την Ελλάδα μαθητών που συμμετείχαν στον διαγωνισμό γελοιογραφίας κτλ.
Κορυφαία έκθεση ήταν, η πρώτη που του έγινε, αναδρομική με έργα του Μποστ.
5) Σεμινάρια
Δεκάδες σεμιναρίων πραγματοποιούνταν. Αφορούσαν την μάσκα, μικροκατασκευές, χαρταετό κτλ.
Έδρα των σεμιναρίων ο χώρος του πολιτιστικού τομέα, επίσης τα σχολεία και όπου αλλού κανόνιζε ο τομέας.
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
1) Τελετή έναρξης
Υπό το σλόγκαν, η τελετή έναρξης δεν είναι εκδήλωση αλλά δήλωση αφετηρίας του Πατρινού Καρναβαλιού, δημιουργούσαμε καρναβαλική εκδήλωση με λίγα χρήματα που άρεσε. Η συμμετοχή μέρους των πληρωμάτων ήταν υποχρεωτική. Η μη συμμετοχή που τα τελευταία χρόνια έχει καθιερωθεί είναι βλαπτική για τον θεσμό και την πόλη. Αφορά την παθητικοποίηση των πρωταγωνιστών που στον πρόλογο αναφέρθηκε.
Ταυτόχρονα φέρναμε το τραίνο «Καρναβάλι Εξπρές» με δημοσιογράφους από την Αθήνα.
Η προβολή άρχιζε αυτόματα να λειτουργεί.
2) Συναυλίες
Διοργανώσαμε αρκετές με κορυφαία των Gipsy Kings στην πλατεία Γεωργίου. Μας στοίχησε ελάχιστα γιατί βρήκαμε αποκλειστικό χορηγό που κάλυψε το 80% του κόστους.
3) Διαγωνισμός Γελοιογραφίας
Τον εισηγήθηκα ώστε μελλοντικά να συμπεριλάβει κόμικς και ευθυμογραφήματα.
Είχαμε συμμετοχές απ’ όλη την χώρα. Μέσω αυτού αναδείχτηκε ένας συμπολίτης μας σοβαρός επαγγελματίας με σπουδές και σχετικό μεταπτυχιακό στην Αγγλία.
4) Τσικνοπέμπτη
Την αναβαθμίσαμε. Αλλάξαμε το λαϊκό δρώμενο (Γάμος της Κουλουρούς) που ήταν αδύνατο και εξέπεμπε λανθασμένα μηνύματα.
Αντικαταστάθηκε από τον Γάμο του Καραγκιόζη.
Επίσης κινητές ταβέρνες με ψητά περιέρχονταν στην πόλη. Το δε 1998 δημιουργήσαμε τις Ορχήστρες Α’ Βοηθειών. Ήταν 4-5 μελών σχήματα που καλούντο σε λαϊκές γειτονιές ή από παρέες να παίξουν γι’ αυτές.
5) Ειδώματα-Γαλακτομπούρεκο
Δύο διαφορετικές πορείες πληρωμάτων συνέκλιναν στην πλατεία Γεωργίου. Επικεφαλής στην μία ήταν η Βασίλισσα και στην άλλη το άρμα του Βασιλιά. Υποτίθεται πήγαιναν για το συνοικέσιο εκεί που παλαιότερα γίνονταν τα συνοικέσια.
Επακολουθούσε το γλυκό που μοιραζόταν με το συνοικέσιο.
Με τίτλο «Απόψε γαλακτομπουρίζουμε» μοιράζονταν δεκάδες ταψιά γαλακτομπούρεκου. Τα περισσότερα προέρχονταν από συμπολίτες (Πάντα η συμμετοχή επιδιώκετο
6) Καρναβάλι των Παλιών
Από πρόταση του μακαρίτη πλέον συμπολίτη μας Σπύρου Σινιγάλια έγινε μια πρώτη οργάνωση.
7) Ο Χορός του Δήμου
Ο ιδιαίτερος χορός που αποτύπωνε την λάμψη της πόλης και του θεσμού της ήταν αίτιο προσέλευσης πολλών VIP χρήσιμων για την αποδοχή και προώθηση ζητημάτων της πόλης. Το Καρναβάλι είναι λαϊκός θεσμός, λειτουργεί για όλους. Λαϊκιστικός δεν επιτρέπεται να γίνει.
8) Σοκολατοπόλεμος στις γειτονιές
Τελευταίο Σάββατο γινόταν με χρήση των μουσικών αρμάτων του Δήμου. Τον αναλάμβανε ο Σύλλογος Πατρέων Πρωτευούσης.
9) Λοιπές εκδηλώσεις
Ο Χαρταετός με τον διαγωνισμό που γινόταν, οι συνδιοργανώσεις, πολλές μικρές εκδηλώσεις και γενικά μία διαρκής διεργασία ήταν αυτό που επιδιώκαμε.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ
Η ανάπτυξη που επιτεύχθηκε διαμόρφωσε συνθήκες που εύκολα συνέπρατταν άτομα και φορείς.
Με τον Εμπορικό Σύλλογο διοργανώσαμε τον διαγωνισμό βιτρίνας.
Διάφοροι άλλοι φορείς συμμετείχαν ,όπως το ΔΗΠΕΘΕ, το Δημοτικό Ωδείο,η Σκακιστική Ομοσπονδία, οι Πατρινοί της Αθήνας και διάφοροι άλλοι σύλλογοι συμπαραγωγοί δράσεων.
Όμως και φορείς του Δημοσίου συνέβαλαν όπως η Αστυνομία, το Λιμενικό, η Πυροσβεστική, ο Ερυθρός Σταυρός, τα Νοσοκομεία, το Χημείο του Κράτους κτλ.
Σχεδόν με όλους συσκεπτόμασταν και δημιουργήσαμε νέα σχέδια παρελάσεων με βασικό στοιχείο την ασφάλεια των πολιτών.
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ και ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ
1) Άρματα
Διπλασιάστηκε η παραγωγή αρμάτων και επανήλθε η πολιτική σάτιρα.
Αντίστοιχα αύξηση παραγωγής είχαμε και για άλλα στοιχεία διακόσμησης όπως οι μπάστακες.
Νέες κατασκευές γίνονταν πολλές. Νέες ήσαν και οι κατασκευές αρμάτων για το Καρναβάλι των Μικρών.
2) Φωτεινός διάκοσμος
Στο θέμα αυτό έγινε το εντυπωσιακό άλμα. Πρώτη η Πάτρα με τη χρήση του φωτοσωλήνα το 1994 άλλαξε την ιστορία του καλλιτεχνικού διακόσμου πόλεων στην Ελλάδα. Υπεύθυνος ο Δήμος Πατρέων με την συνεργασία συνεργείου ηλεκτροφωτισμού και της ειδικής καλλιτεχνικής επιτροπής.
3) Μασκότ
Ορίσθηκε ο τζίτζικας επειδή κατά την εισηγήτριά του είναι ανέμελος και τραγουδάει.
Αξιοποιήθηκε περιορισμένα. Πρέπει να υπάρχει άνοιγμα της παρέλασης με έναν μεγάλο τζίτζικα και αρκετά τζιτζικάκια να τον ακολουθούν.
Ήταν να το κάνουμε το 1999 αλλά τον Οκτώβρη του 1998 υπήρξε πολιτική μεταβολή στον Δήμο και αξιολογούσαν και προγραμμάτισαν άλλοι.
4) Καλλιτεχνική αφίσα
Το 1997 δημιουργήθηκε πίνακας αφίσα καλλιτεχνική με την βαριά υπογραφή του Σαράντη Καραβούζη. Έργο αποκλειστικό για το Πατρινό Καρναβάλι.
Το 1998 δεύτερη αφίσα με άλλη βαριά υπογραφή του Β. Σπεράντζα.
Το 1999 είχε παραγγελθεί τρίτη αφίσα με άλλη βαριά υπογραφή του Άλκη Πιερράκου.
Όλα αυτά τα έργα μας προσφέρονταν δωρεάν.
Σκοπός του σχεδίου ήταν σε κάποια μελλοντικά χρόνια (28 από τότε) να οργανώνουμε σταθερή έκθεση αυτών των έργων για τους επισκέπτες.
Παράλληλα με αριθμημένα αντίγραφα ώστε να αποκτούν σημαντική αξία, να υπάρχουν έσοδα.
Τι έγινε μέχρι σήμερα;
5) Τεχνικά ζητήματα
Αγοράσαμε με Leasing τις κερκίδες. Αυτές που εκτός Καρναβαλιού, από τότε χρησιμοποιούνται σε γήπεδα.
Φτιάξαμε πολλά κιγκλιδώματα που δεν είχαμε και φέρναμε από άλλη πόλη.
Δημιουργήσαμε τον πρώτο λεπτομερή κανονισμό συμμετοχής. Ήταν μια κοπιώδης δουλειά. Αποτέλεσμα αυτής ήταν να αλλάξουμε την οργάνωση της παρέλασης.
Τα πληρώματα δεν έρχονταν από τη 1 το μεσημέρι στην αφετηρία αλλά κατά ομάδες σύμφωνα με τον κανονισμό.
Τοποθετήσαμε τα άρματα της Νυχτερινής Ποδαράτης στο τέλος της και όχι στην αρχή της.
Για οποιαδήποτε αλλαγή υπήρχε λόγος και τίποτα δεν γινόταν τυχαία.
ΠΡΟΒΟΛΗ-ΕΠΑΦΕΣ
1) ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
Πολλές δεκάδες συνεντεύξεων εδίνοντο σε μέσα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Η κεντρική συνέντευξη στην Αθήνα γινόταν στον Δήμο Αθηναίων όπου προσέρχονταν όλα τα μέσα. Οι ερωτήσεις ήταν του τύπου «Τι νέο παρουσιάζετε εφέτος;».
Εφόσον κάθε χρόνο υπήρχαν νέες απαντήσεις το ενδιαφέρον παρέμενε αμείωτο.
Χωρίς νέες εκδηλώσεις ο θεσμός δεν θα διατηρεί το μέγεθος του ενδιαφέροντος που του αναλογεί!
2) ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
Υπήρξαν πολλές τηλεοπτικές εκπομπές που προωθούσαν το Πατρινό Καρναβάλι.
Σε όλα τα λεγόμενα «Πρωινάδικα» ήμασταν παρόντες χάριν και των συνεργατών μας Πατρινών της Αθήνας.
Στην δε Πάτρα πρωτοοργανώσαμε πενθήμερες πρωινές εκπομπές με τα τότε μεγάλα κανάλια ΑΝΤ-1 και MEGA.
Η παρέλαση του Καρναβαλιού των Μικρών δειχνόταν από την ΕΤ-1. Προϋπόθεση ήταν η οργάνωσή της 15 ημέρες πριν την αντίστοιχη των μεγάλων. Το επιλέξαμε για επιδίωξη μέγιστου οφέλους για την πόλη.
3) ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ
Δημιουργήσαμε κατά καιρούς γεγονότα όπως κάποιο στην Αθήνα όπου διακοσμήσαμε την Βουκουρεστίου και πραγματοποιήσαμε μια λιτή εκδήλωση που έτυχε μεγάλης προβολής.
Αρχίσαμε να αναπτύσσουμε σχέσεις με πόλεις του εξωτερικού στέλνοντας ομάδες καλλιτεχνικές αρχικά για ανταλλαγή τεχνογνωσίας.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
1) ΕΞΟΔΑ
Είχαμε ελάχιστο κόστος παραγωγών. Το μεγάλο μέρος του κόστους ήταν το εργασιακό που όμως ήταν οι εργαζόμενοι του Δήμου. Η βαθειά γνώση των ζητημάτων και η λογική του μηδενικού έως και ελάχιστου κόστους επέτυχε αυτό το αποτέλεσμα. Συνέβαλε επίσης η μεγάλη αύξηση των εθελοντών.
2) ΕΣΟΔΑ
Αναπτύξαμε πολύ τις χορηγίες. Η πολλή δουλειά και επισκέψεις σε εταιρείες αλλά και ημερίδες με καλεσμένους υποψήφιους χορηγούς που τους παρουσιάζονταν οι δυνατότητες που έχουν για προβολή, δημιούργησε θετικό αποτέλεσμα.
Επίσης, τα Μπουρμπούλια που ήσαν οικονομικά παθητικά, με μικρές κινήσεις έγιναν ανταποδοτικά.
Κάποια λίγα έσοδα προκλήθηκαν από πωλήσεις ειδών.
Γενικά δεν πρέπει κανείς να ξεχνά ότι το Καρναβάλι είναι αποδοτικότατο για την πόλη. Είναι όμως αναγκαστικά επιδοτούμενο από τον Δήμο.
Μεταξύ των πολλών αναζητήσεών μας είχαμε προκαλέσει τις πρώτες οργανωμένες ολιγοήμερες κρουαζιέρες με τις Μινωικές Γραμμές. Εν ολίγοις είχαμε φτάσει σε προσέλευση 300.000 επισκεπτών στο τελευταίο τριήμερο και ρυθμούς αύξησης +20% ανά έτος για τα προηγούμενα τριήμερα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Υπάρχουν πολλά στοιχεία για δράσεις που έγιναν καθώς και προγραμματισμοί που δεν υλοποιήθηκαν αλλά είχαν δρομολογηθεί. Η χορογραφημένη παρέλαση και τα Καρναβαλικά Παιχνίδια δίχως σύνορα (με αφορμή έμπνευσης τα αντίστοιχα τηλεοπτικά), ξεκίνησαν να προετοιμάζονται για το Καρναβάλι του 1999 ή του 2000.
Προτάσεις που μπορούν να υλοποιηθούν υπάρχουν πολλές.
Χρειάζονται τουλάχιστον δύο μεγάλα έργα
1) το Καρναβαλικό Χωριό (εννοούμε κάτι σαν Γιουροντισνευ)
2) το Καρναβαλικό Μουσείο (επίσης μεγάλο σε μέγεθος εκθέματα και άποψη).
Ό,τι προαναφέρθηκε είναι πραγματικότητα. Δεν καταγράφηκε για να φανεί η τεράστια αδυναμία του σήμερα σε σχέση με το πριν, αλλά για δημιουργικό προβληματισμό.
Τέλος πρέπει να αναφερθεί ότι όταν κάτι προοδεύει, διαμορφώνει κλίμα που με την σειρά του βοηθάει την πρόοδο με εντονότερους ρυθμούς.
Απέφυγα την αναφορά σε ονόματα από φόβο μην ξεχάσω κανέναν. Όλοι γνωρίζουμε ποιος έκανε τι και ποιοι από εγωισμό εμπόδισαν.
Τα έργα όμως μιλάνε μόνα τους.
Μία βασική δυσκολία που πρέπει να ξεπεραστεί είναι το Πατρινό Καρναβάλι να αυτονομηθεί από τον Δήμο για να μην υπόκειται η λειτουργία του στους κανόνες της πολιτικής αρχής. Αυτό είναι δύσκολο εφόσον όπως αναφέρθηκε την πόλη την συμφέρει ο θεσμός αλλά ο Δήμος έχει οικονομικά παθητικό και λόγω αυτού αποκτά τον «πρώτο λόγο», με συνέπεια οι εκάστοτε πολιτικές μεταβολές σε αυτόν να είναι καθοριστικές για το θεσμό.
Πρόταση υπάρχει, γνώση για εισήγηση υπάρχει.
Όποιος πρέπει ας πάρει την πρωτοβουλία του διαλόγου, και ευχαρίστως θα προσέλθω.
Ο Δημήτρης Πεφάνης είναι Μαθηματικός, πρώην Αντιδήμαρχος Πολιτιστικού Τομέα Δήμου Πατρέων.
