Τακτικά από τη στήλη δημοσιεύουμε πρωτογενή στοιχεία από έγκριτους επιστήμονες που θεωρούμε ότι απεικονίζουν την πραγματική εικόνα της σημερινή πανδημίας στη χώρα μας με την ανάλυση διαφόρων κρίσιμων δεικτών της, για τους οποίους δεν έχουμε πολλές φορές σαφή πληροφόρηση επισήμως. Σήμερα φλοξενούμε μια πού ενδιαφέρουσα ανάλυση ομάδας επιστημόνων* από την πολύ δραστήρια πρωτοβουλία Coronavirus Greece Research Group που περιγράφει την κινητικότητας του πληθυσμού στην Ελλάδα μεταξύ των περιόδων πρώτου και δεύτερου lockdown
H έρευνα…
Πολλές απόψεις εκφράζονται σχετικά με την αυστηρότητα του 2ουlockdown στην Ελλάδα, με αρκετούς θα θεωρούν ότι δεν έχουμε ουσιαστικό lockdown σήμερα, δηλαδή ότι δεν υπάρχει σοβαρός περιορισμός στην κινητικότητα.Αυτός θεωρείται ως ο βασικός λόγος για την βραδεία ελάττωση των θετικών στον ιό, των νοσηλευομένων στις ΜΕΘ και των θανάτων κατά το διάστημα μετά τις 7 Νοεμβρίου.
Επειδή κάθε άποψη είναι σεβαστή αλλά ταυτόχρονα επισφαλήςόταν δεν συνοδεύεται από αντικειμενικά δεδομένα, αποφασίσαμε να αναλύσουμε και να παρουσιάσουμε τα στοιχεία κινητικότητας στην Ελλάδα, συγκρίνοντας την περίοδο της άνοιξης με την σημερινή περίοδο (7 Νοεμβρίου έως και 4 Δεκεμβρίου).
Μέθοδος
Για τη συγκεκριμένη ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία κινητικότητας από τo COVID-19 Google Mobility Report.Τα στοιχεία βασίζονται σε ανώνυμα δεδομένα που συλλέγει η Google από εφαρμογές κινητών τηλεφώνων για τον αριθμό επισκεπτών σε συγκεκριμένες τοποθεσίες. Η σύγκριση της κινητικότητας γίνεται σε σχέση με το διάστημα 3 Ιανουαρίου έως 6 Φεβρουαρίου 2020. Η εκατοστιαία (%) μεταβολή στην κινητικότητα αναφέρεται στη μεταβολή σε σχέση με το προαναφερθέν διάστημα.
Η κινητικότητα καταγράφεται σε 5 διαφορετικές κατηγορίες:
Α. Λιανική και αναψυχή, που περιλαμβάνει μέρη όπως εστιατόρια, καφετέριες, εμπορικά κέντρα, θεματικά πάρκα, μουσεία, βιβλιοθήκες και κινηματογραφικές αίθουσες.
Β. Τρόφιμα και φάρμακα, που περιλαμβάνει μέρη όπως αγορές παντοπωλείων, αποθήκες τροφίμων, αγορές αγροτικών προϊόντων, καταστήματα ειδικών τροφίμων και φαρμακεία.
Γ. Πάρκα, που περιλαμβάνει μέρη όπως τοπικά πάρκα, εθνικά πάρκα, δημόσιες παραλίες, μαρίνες, πάρκα κατοικίδιων, πλατείες και δημόσιους κήπους.
Δ. Μεταφορές και διαμετακόμιση (transit), που περιλαμβάνει μέρη όπως κόμβοι δημόσιων συγκοινωνιών, (σταθμοί μετρό, λεωφορείων και τρένων, λιμάνια), χώροι ενοικίασης αυτοκίνητων και σταθμοί ταξί.
Ε. Χώροι εργασίας.
ΣΤ. Κατοικία, που περιλαμβάνει τους τόπους διαμονής.
Σημειώνεται ότι τα δεδομένα για την κατοικία αφορούν τον χρόνο παραμονής στην κατοικία κι όχι μεταβολές στην κινητικότητα.
Τα χρονικά διαστήματα που εξετάστηκαν για την περίοδο του πρώτου lockdown καθορίστηκαν σύμφωνα με αποφάσεις των αρχών για το κλείσιμο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (11 Μαρτίου 2020), κλείσιμο της εστίασης, διασκέδασης και λιανικής (18 Μαρτίου 2020), και απαγόρευση κυκλοφορίας με εξαίρεση συγκεκριμένους λόγους και με προϋπόθεση κοινοποίησης με έγγραφο ή με γραπτό μήνυμα σε κινητό τηλέφωνο (“stayathome”, 23 Μαρτίου 2020). Η ημερομηνία λήξης της περιόδου το πρώτου lockdown καθορίστηκε η 4η Μαΐου 2020. Ως εκ τούτου, η κινητικότητα αναλύθηκε έως και τις 3 Μαΐου 2020. Για την περίοδο του δεύτερου lockdown, η κινητικότητα εξετάσθηκε για το χρονικό διάστημα από 11 Νοεμβρίου έως και 4 Δεκεμβρίου 2020, κατά το οποίο εφαρμόστηκε απαγόρευση κυκλοφορίας με εξαίρεση συγκεκριμένους λόγους και με προϋπόθεση κοινοποίησης με έγγραφο ή με γραπτό μήνυμα σε κινητό τηλέφωνο (“stayathome”).
Η ανάλυση πραγματοποιήθηκε τόσο στο σύνολο της Ελληνικής επικράτειας όσο και ξεχωριστά στην Αττική, στη Μακεδονία-Θράκη (Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία) και στην Θεσσαλία-Κεντρική Ελλάδα, λόγω της υψηλής επίπτωσης θετικών στον ιό και της πίεσης στο σύστημα υγείας στις δύο τελευταίες περιοχές.
Η στατιστική ανάλυση έγινε με το λογισμικό SPSS v.25 και με δοκιμή t-test, ενώ η στατιστική σύγκριση έγινε με Mann–WhitneyUtest.
Αποτελέσματα
Πανελλαδικά
Τα αποτελέσματα για το σύνολο της Ελληνικής επικράτειας παρουσιάζονται στον πίνακα 1 και στο διάγραμμα 1 (συμπληρωματικό αρχείο). Κατά την περίοδο του πρώτου lockdown, σημαντικός περιορισμός της κινητικότητας διαπιστώθηκε ακόμη και την περίοδο από το κλείσιμο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μέχρι και 1 ημέρα πριν την απαγόρευση κυκλοφορίας. Αυτό πιθανώς αποτελεί ένδειξη της αβεβαιότητας και του φόβου του πληθυσμού, αναμενόμενο λόγω των περιορισμένων δεδομένων και της υψηλής αναφερόμενης θνητότητας εκείνη την περίοδο, που περιόρισε τις μετακινήσεις του πριν ακόμη θεσμοθετηθεί η απαγόρευση κυκλοφορίας.
Η απόλυτη διαφορά (absolutedifference) μεταξύ δεύτερου και πρώτουlockdown ήταν 11,5% (95% CI: 8.6-14,3%) στη Λιανική και Αναψυχή, 8,7% (95% CI: -0,64-17,5%) στα Τρόφιμα και Φάρμακα, 22.9% (95% CI: 14.9-31,0%) στα Πάρκα, 9,4% (95% CI: 6,8-12,0%) στις Μεταφορές και Διαμετακόμιση, 14,7% (95% CI: 11,5-18,0%) για την Εργασία και 6,6% (95% CI: 5,3-8,0%) για την Κατοικία (p< 0.01 για όλες τις συγκρίσεις). Σε όλες τις κατηγορίες, η ελάττωση της κινητικότητας σε σχέση με το διάστημα 3 Ιανουαρίου έως 6 Φεβρουαρίου 2020 ήταν μικρότερη κατά το διάστημα του δεύτερου lockdown ενώ ο χρόνος παραμονής στο σπίτι εμφάνισε μικρότερη άνοδο στο διάστημα του δεύτερου lockdown σε σχέση με το πρώτο.
Μακεδονία-Θράκη
Η απόλυτη διαφορά (absolutedifference) μεταξύ δεύτερου και πρώτου lockdown ήταν 10,1% (95% CI: 7.3-12,8%) στη Λιανική και Αναψυχή, 4,6% (95% CI: -4,4-17,5%) στα Τρόφιμα και Φάρμακα, 13,2% (95% CI: 15,3-21,1%) στα Πάρκα, 8,8% (95% CI: 6,1-11,4%) στις Μεταφορές και Διαμετακόμιση, 12,4% (95% CI: 9,2-15,6%) για την Εργασία και 5,0% (95% CI: 3,6-6,4%) για την Κατοικία(p< 0.01 για όλες τις συγκρίσεις εκτός της κατηγορίας Τρόφιμα και Φάρμακα όπου p = 0.408). Σε όλες τις κατηγορίες, η ελάττωση της κινητικότητας σε σχέση με το διάστημα 3 Ιανουαρίου έως 6 Φεβρουαρίου 2020 ήταν μικρότερη κατά το διάστημα του δεύτερου lockdown ενώ ο χρόνος παραμονής στο σπίτι εμφάνισε μικρότερη άνοδο στο διάστημα του δεύτερου lockdown σε σχέση με το πρώτο.
Θεσσαλία-Κεντρική Ελλάδα
Η απόλυτη διαφορά (absolutedifference) μεταξύ δεύτερου και πρώτου lockdown ήταν 9,7% (95% CI: 6,4-12,9%) στη Λιανική και Αναψυχή, 7,9% (95% CI: -1,3-17,3%) στα Τρόφιμα και Φάρμακα, 13,1% (95% CI: 4,0-22,2%) στα Πάρκα, 10,5% (95% CI: 6,5-14,6%) στις Μεταφορές και Διαμετακόμιση, 10,9% (95% CI: 7,6-14,2%) για την Εργασία και 5,6 (95% CI: 4,1-7,1%) για την Κατοικία(p< 0.05για όλες τις συγκρίσεις). Σε όλες τις κατηγορίες, η ελάττωση της κινητικότητας σε σχέση με το διάστημα 3 Ιανουαρίου έως 6 Φεβρουαρίου 2020 ήταν μικρότερη κατά το διάστημα του δεύτερου lockdown ενώ ο χρόνος παραμονής στο σπίτι εμφάνισε μικρότερη άνοδο στο διάστημα του δεύτερου lockdown σε σχέση με το πρώτο.
Αττική
Η απόλυτη διαφορά (absolutedifference) μεταξύ δεύτερου και πρώτου lockdown ήταν 11,1% (95% CI: 8,3-13,8%) στη Λιανική και Αναψυχή, 5,9% (95% CI: -3,8-15,5%) στα Τρόφιμα και Φάρμακα, 24,6% (95% CI: 14,9-34,3%) στα Πάρκα, 9,3% (95% CI: 6,7-12,0%) στις Μεταφορές και Διαμετακόμιση, 18,2% (95% CI: 14,8-21,6%) για την Εργασία και 7,5% (95% CI: 6,0-9,1%) για την Κατοικία(p< 0.01 για όλες τις συγκρίσεις). Σε όλες τις κατηγορίες, η ελάττωση της κινητικότητας σε σχέση με το διάστημα 3 Ιανουαρίου έως 6 Φεβρουαρίου 2020 ήταν μικρότερη κατά το διάστημα του δεύτερου lockdown ενώ ο χρόνος παραμονής στο σπίτι εμφάνισε μικρότερη άνοδο στο διάστημα του δεύτερου lockdown σε σχέση με το πρώτο.
Συμπεράσματα
Σε σύγκριση με το διάστημα 3 Ιανουαρίου έως 6 Φεβρουαρίου 2020, παρατηρήθηκε σημαντικά ελαττωμένη κινητικότητα τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο lockdown στην Ελλάδα, κυρίως στη Λιανική και Αναψυχή και στην Εργασία. Η ελάττωση της κινητικότητας ήταν χαμηλότερη στο δεύτερο lockdown, κάτι αναμενόμενο λαμβάνοντας υπόψιν την κόπωση των lockdown και το κλίμα φόβου για το άγνωστο και την υψηλή θνητότητα που είχε εκτιμηθεί κατά το πρώτο κύμα. Η αυξημένη κινητικότητα στα Πάρκα κατά το δεύτερο, σε σχέση με το πρώτο, lockdown αφορά ως επί το πλείστον ανοιχτούς χώρους, σχετίζεται με φυσική δραστηριότητα και άσκηση, και δεν αναμένεται να έχει συμβάλλει ιδιαίτερα στην διασπορά του ιού. Σημειώνεται όμως ότι στις περιοχές με αυξημένο ιικό φορτίο (Μακεδονία-Θράκη και Θεσσαλία-Κεντρική Ελλάδα) είναι περιορισμένη η διαφορά στην κινητικότητα στα Πάρκα σε σχέση με το πρώτο lockdown. Οι μεταβολές στην κινητικότητα που παρατηρούνται μεταξύ πρώτου και δεύτερου lockdown δεν είναι ικανές να εξηγήσουν την αργό ρυθμό ελάττωσης των θετικών στον ιό και την παρατεταμένη πίεση στο σύστημα υγείας που παρατηρείται κατά το δεύτερο lockdown, ακόμη και στις περιοχές με αυξημένο ιικό φορτίο.
*Κων/νος Φαρσαλινός, Κων/νος Πουλάς, Δημήτρης Κουρέτας, Παντελής Μπάγγος, Απόστολος Βανταράκης
