Με αφορμή το e- Forum Aγροτικής Ανάπτυξης που ξεκινάει την επόμενη Τρίτη (11/07/2023), εκπρόσωποι φορέων επισημαίνουν ποια είναι τα βήματα που πρέπει να γίνουν ώστε να δοθεί ώθηση προς τα εμπρός στον πρωτογενή τομέα. Θέτουν ως προαπαιτούμενο τα προϊόντα να αποκτήσουν ταυτότητα και ισχυρό όνομα, να διασυνδεθεί η παραγωγή με την τυποποίηση, ενώ ένα ισχυρό μάρκετινγκ θα ανοίξει καινούργιες αγορές. Τέλος, η εκπαίδευση των αγροτών και η καλλιέργεια κουλτούρας συνεταιριστικών σχημάτων θα βοηθήσουν στην ισχυροποίηση της θέσης τους. Όσο για τα προβλήματα, αυτά είναι το κόστος παραγωγής, οι μικροί κλήροι, η έλλειψη εργατών γης και η απουσία καινοτόμων πρακτικών.
Του Γιώργου Ηλιόπουλου
Θεόδωρος Βασιλόπουλος: «Το κόστος παραγωγής μαστίζει τους αγρότες»
Ο αντιπεριφερειαρχης Αγροτικής Ανάπτυξης Θεόδωρος Βασιλόπουλος αναφέρει ότι: «Το μεγαλύτερο πρόβλημα στον αγροτικό κόσμο σήμερα είναι το κόστος παραγωγής. Ό,τι αφορά την παραγωγή έχει ακριβύνει και κατ’ επέκταση αυτό μεταφέρεται και στα προϊόντα. Από εκεί και πέρα υπάρχει και το ζήτημα των εργατών γης, που όμως έχουμε κάνει σημαντικές προσπάθειες επίλυσής του. Η κατάσταση εξομαλύνεται και θα ισορροπήσει σύντομα. Πάντως, το μεγάλο ζητούμενο είναι η περιοχή να αποκτήσει «brand name» και αυτό το έχουμε καταφέρει με συγκεκριμένες και στοχευμένες προσπάθειες. Η Αγροτοδιατροφική Σύμπραξη, ένας θεσμός που επί των ημερών μας έλαβε υπόσταση, έχει καταφέρει να απογείωση το όνομα της περιοχής, χάρη στην παρουσία μας σε εκθέσεις και σε άλλες εκδηλώσεις. Έχει τονωθεί και πάρα πολύ το αγροτικό μας ΑΕΠ και αυτό έγινε με στοχευμένες και ουσιαστικές ενέργειες».
Φωκίωνας Ζαΐμης: «Όσοι επένδυσαν κατάφεραν να κερδίσουν»
O αντιπεριφερειάρχης Επιχειρηματικότητας Έρευνας και Καινοτομίας Φωκίωνας Ζαΐμης αναφέρει ότι: «Το μεγάλο πρόβλημα είναι η νοοτροπία που έχει καλλιεργηθεί για την πρωτογενή παραγωγή. Πρέπει ο νέος κόσμος να αντιληφθεί τη σημασία της και να βρει τον τρόπο να επενδύσει σε αυτήν. Μπορεί να βιοποριστεί από τον πρωτογενή τομέα. Δεν θεωρώ ότι το κόστος παραγωγής σήμερα είναι το μεγάλο πρόβλημα. Η παραγωγή θα πουληθεί οπωσδήποτε και θα βρεθούν πελάτες.
Το μεγάλο στοίχημα είναι να την κάνει ο παραγωγός βιώσιμη. Ο τρόπος που θα γίνει βιώσιμη είναι το καθοριστικό για την συνέχεια. Σίγουρα οι χαμηλές πρώτες ύλες παίζουν τον ρόλο τους, όπως το πετρέλαιο, όμως υπάρχουν και άλλοι τρόποι να μειωθούν τα κόστη. Το μεγάλο ζητούμενο είναι οι νέοι να ασχοληθούν. Δεν υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από νέους ανθρώπους να κάνουν επενδύσεις και να διαθέσουν χρόνο σε μια τέτοια ασχολία. Είναι ένα επάγγελμα όπου έχει καλλιεργηθεί η νοοτροπία ότι «δεν είναι αυτό για εσένα», διότι έχει και πρακτικές δυσκολίες. Υπάρχουν όμως επενδύσεις που έχουν γίνει από όσους τόλμησαν, είναι αρκετά επικερδείς και όσοι το έκαναν δεν χρειάστηκε να επενδύσουν εξαιρετικά μεγάλα κεφάλαια. Με μια μικρή επένδυση σε μια έκταση δέκα στρεμμάτων, μπορεί να πετύχει κανείς ένα ικανοποιητικό ετήσιο εισόδημα.
Πάντως, μεγάλο ζητούμενο είναι και οι εργάτες γης. Το επόμενο διάστημα θα πάμε σε μια βιομηχανοποιημένη παραγωγή. Μέχρι στιγμής οι καλλιέργειες δεν είναι μεγάλης εντάσεως, δηλαδή δεν απαιτούν πολλά εργατικά χέρια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι καινούργιου τύπου καλλιέργειες που απαιτούν λιγότερο δυναμικό, όπως είναι οι κλειστές θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Σαφώς υπάρχει το πρόβλημα των εργατών, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια». Και καταλήγοντας ο κ. Ζαϊμης αναφέρει ότι το μεγάλο πρόβλημα σήμερα και διαχρονικά είναι οι μικροί αγροτικοί κλήροι. «Οι μικροί κλήροι και η έλλειψη συνεννόησης μεταξύ των μικροαγροτών είναι πρόβλημα. Εάν υπήρχε συνεννόηση και περισσότεροι συνεταιρισμοί θα μπορούσαν να τα είχαν αντιμετωπίσει. Με τις συνέργειες αποκτάς ένα μέγεθος και με το μέγεθος αυτό θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις».
Πλάτωνας Μαρλαφέκας: «Να διεισδύσει η καινοτομία στην παραγωγή»
Ο Πλάτωνας Μαρλαφέκας, πρόεδρος Επιμελητηρίου Αχαΐας, αναφέρει ότι: «Το μεγαλύτερο πρόβλημα του πρωτογενούς τομέα σήμερα είναι ότι η παραγωγή στην Ελλάδα είναι μικρή. Αυτό επ’ ουδενί δεν μπορεί να μας κάνει ανταγωνιστικούς με άλλες χώρες που είναι μεγαλύτερες οι παραγωγές.
Ο κλήρος είναι μικρός και γι’ αυτό και η παραγωγή είναι περιορισμένη. Επίσης δεν καταφέραμε μέσα από τα προϊόντα και την ποικιλία να αναδείξουμε την ποιότητα μας. Αυτό θα μας έδινε μια καλύτερη τιμή που θα έκανε βιώσιμη την αγροτική επιχειρηματικότητα. Όποιος ασχολείται με την πρωτογενή παραγωγή, που είναι και το μέλλον, θα πρέπει να βγάζει περισσότερα χρήματα. Στην περιοχή υπάρχουν ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντα, όμως υπάρχουν και προϊόντα που δεν έχουν τοπικό χαρακτήρα. Θα πρέπει να είχε γίνει καλύτερη δουλειά από τις ενώσεις και τους συνεταιρισμούς που θα έπρεπε να είχαν διεκδικήσει καλύτερες τιμές από τους μεσάζοντες. Το κόστος παραγωγής επίσης είναι σημαντικό.
Πάντως, κάνοντας μια αποτίμηση, θεωρώ ότι πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι για τον πρωτογενή τομέα. Θα πρέπει όμως και οι νέοι αγρότες να αγκαλιάσουν την καινοτομία και ό,τι μπορεί να παραχθεί με καινοτομία και με μοντέρνες μεθόδους. Είμαι αισιόδοξος γιατί όσο δυσκολεύει η ζωή και η διατροφή, αργά ή γρήγορα θα δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στα προϊόντα μας και ό,τι παράγει ο τόπος μας».
Ιωάννης Καλαβρουζιώτης: «Μόνο με ποιότητα θα είμαστε ανταγωνιστικοί»
Ο Ιωάννης Καλαβρουζιώτης, πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου αναφέρει ότι: «Επειδή την δεκαετία του 90 με 2000 ήμουν στην Κεντρική Διοίκηση του ΓΕΩΤΕΕ ως γεοπώνος θέλω να αναφέρω ότι δυστυχώς για εμένα- βλέποντας σήμερα τα πράγματα από την σκοπιά του ακαδημαϊκού δάσκαλου- τα εγγενή προβλήματα της ελληνικής γεωργίας παραμένουν ίδια και το λέω με λύπη. Μιλάμε για ποιότητα και είναι όντως άριστα τα ελληνικά προϊόντα, λαμβάνοντας υπόψη και τις κλιματολογικές συνθήκες και το έδαφος στην χώρα, όμως δεν έχουν αποκτήσει brand name.
Tα προϊόντα ποιότητας πρέπει να κάνουν περισσότερα βήματα από ότι έχουν κάνει μέχρι σήμερα. Δεν μπορούμε να στηριζόμαστε στις αγροτές του εξωτερικού και μόνο. Οι πόλεμοι είναι προ των πυλών. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι μόνο τα ονομασίας προέλευσης προϊόντα, μέσα από ένα σημαντικό θα έλεγα με φρέσκιες ιδέες μάρκετινγκ, μπορούν να προχωρήσουν. Αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα και όλα τα άλλα εξαρτώνται από τις εποχές. Δυστυχώς βλέπω να συνεχίζουν τα εγγενή προβλήματα. Πάρα πολλά πράγματα θα έπρεπε να είχαν λυθεί. Δόθηκαν σημαντικά ποσά τη δεκαετία του 90 που όμως δεν αξιοποιήθηκαν όπως έπρεπε».
Τάσος Τσάκωνας: «Τα προβλήματα γεωργίας, αλιείας και κτηνοτροφίας στην Ελλάδα»
Γράφει ο Τάσος Τσάκωνας, Γεωπόνος MSc Πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ Πελοπ. & Δυτ. Στερεάς Ελλάδας
Ο πρωτογενής τομέας της χώρας μας, αλιεία, γεωργία και κτηνοτροφία, συμμετέχει σε ποσοστό σχεδόν 4% στο εθνικό ΑΕΠ, υπερδιπλάσιο ποσοστό του μέσου όρου (μ.ο.) της Ε.Ε. Είναι κοινά αποδεκτό ότι η παραγωγή που σχετίζεται με τον αγροδιατροφικό τομέα (μαζί με τον τουρισμό) ήταν οι τομείς που κράτησαν όρθια την χώρα κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Παρόλα αυτά όμως υπάρχουν διαχρονικές αδυναμίες που δεν επιτρέπουν την περαιτέρω ανάπτυξή του. Τα βασικά μειονεκτήματα συνοψίζονται ως εξής:
1. Μεγάλος αριθμός αγροτικών εκμεταλλεύσεων, η πλειονότητα των οποίων είναι μικρής έκτασης και μικρού οικονομικού μεγέθους (συγκρινόμενα με το μ.ο. της Ε.Ε)
2. Η απουσία κουλτούρας δημιουργίας συνεργατικών σχημάτων και ομάδων παραγωγών
3. Η γήρανση όσων ασχολούνται με την πρωτογενή παραγωγή
4. Η απουσία ολοκληρωμένου σχεδίου από πλευράς ΥΠΑΑΤ καθώς και των περιφερειών
5. Η υποστελέχωση των υπηρεσιών ελέγχου και συμβουλών από γεωτεχνικούς
6. Η έλλειψη εργατών γης
7. Η αδυναμία έγκαιρης αντίδρασης στην κλιματική αλλαγή. Σχεδόν όλα τα παραπάνω είναι χρόνια προβλήματα που η ελληνική πολιτεία δεν φαίνεται να μπορεί (ή να θέλει πολλές φορές) να τα αντιμετωπίσει με ένα ολοκληρωμένο σχέδιο. Η συχνή αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας στο ΥΠΑΑΤ δεν επιτρέπει την ανάπτυξη ενός σταθερού προγράμματος επίλυσης των προβλημάτων παρά μόνο η κάθε πολιτική ηγεσία προσπαθεί να αφήσει το δικό της στίγμα.
Κάποιες προτάσεις βήματα επίλυσης των προβλημάτων συνοψίζονται παρακάτω:
• Ολοκληρωμένα προγράμματα κινήτρων για αναστροφή του πληθυσμιακού μ. ο. των εμπλεκόμενων στον πρωτογενή τομέα, διότι είναι πασιφανές ότι μόνο τα προγράμματα των νέων αγροτών δεν επαρκούν. Εδώ θα πρέπει να γίνει και μία σοβαρή προσπάθεια με οικονομικά κίνητρα και αντικίνητρα για την απόδοση της καλλιεργήσιμης γης σε αυτούς που παράγουν.
• Ουσιαστική και υποχρεωτική γεωργική εκπαίδευση όσων επιλέγουν να ασχοληθούν με τον αγροδιατροφικό τομέα.
• Να δοθούν κίνητρα για την συνεργασία των παραγωγών μέσω συνεταιρισμών ή ομάδων παραγωγών. Το μειονέκτημα του μικρού κλήρου μέσω της συνεργασίας μπορεί να γίνει αυτόματα πλεονέκτημα. Δυστυχώς η αρνητική εμπειρία των προηγούμενων δεκαετιών από την λειτουργία των συνεταιρισμών αποτελεί τροχοπέδη για την κουλτούρα συνεργατικών σχημάτων. Αντί ο παραγωγικός κόσμος να τιμωρήσει κυβερνήσεις και άτομα που χρησιμοποίησαν τους συνεταιρισμούς για ίδιον όφελος, δυστυχώς ¨τιμώρησε¨ την αξία του συνεργάζεσθαι.
• Η παραγωγή ποιοτικών και πιστοποιημένων προϊόντων θα βοηθήσει την εξωστρέφεια των παραγωγών καθώς και θα αυξήσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών.
• Οι αγροτικοί σύμβουλοι επιτέλους να πάρουν σάρκα και οστά και να γίνει κτήμα, όλων των εμπλεκομένων με την παραγωγή, ότι η συμβολή τους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσουν να έχουν πρόσβαση σε σύγχρονες μεθόδους παραγωγής αλλά και προώθησης των παραγόμενων προϊόντων. Επίσης θα βοηθήσει όλη την αλυσίδα να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης καλύτερα.
• Η χρήση μεθόδων της λεγόμενης έξυπνης ή ευφυούς γεωργίας μπορεί να δώσει τη βοήθεια εκείνη που είναι απαραίτητη για τη μείωση του κόστους παραγωγής. Τέλος δεν μπορεί να υπάρξει διατήρηση της πρωτογενούς παραγωγής στη χώρα μας αν δεν αλλάξει η τάση εγκατάλειψης της υπαίθρου από τους νέους ανθρώπους. Θα πρέπει η χώρα μας, άμεσα να καταρτίσει ένα ολοκληρωμένοι σχέδιο όλων αυτών που θα επιτρέψουν σε έναν νέο-α να παραμείνει στην ύπαιθρο. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να είναι πολυπαραγοντικό που θα ξεκινά από την ανάπτυξη των δικτύων (δρόμους, γρήγορο και φθηνό διαδίκτυο), την ουσιαστική ύπαρξη δομών πρωτοβάθμιας υγείας, την ενδυνάμωση των σχολικών μονάδων, την ύπαρξη βρεφονηπιακών σταθμών, την ύπαρξη οικονομικών κινήτρων για την παραμονή ή την επιστροφή νέων ανθρώπων στην ύπαιθρο και την δημιουργία νέων επιχειρήσεων στον τόπο τους. Με τη συναίσθηση της δυσκολίας στον σχεδιασμό και την υλοποίηση όλων των παραπάνω, πρέπει άμεσα να παρθούν όλες εκείνες οι πρωτοβουλίες που θα σταματήσουν την συρρίκνωση του πρωτογενούς τομέα.
Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος: «Έτσι στηρίξαμε τα προϊόντα του τόπου μας»
Ο εντεταλμένος σύμβουλος και βοηθός περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδας σε ζητήματα Αγροτικής Ανάπτυξης Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος γνωρίζει εκ του σύνεγγυς την κατάσταση στον πρωτογενή τομέα. «Μεγάλο είναι το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, κάτι που επηρεάζει την ποσότητα και την ποιότητα. Aυτό πρέπει να το λάβει υπόψη της η Πολιτεία και σε περίπτωση έκτακτων φυσικών καταστροφών να κάνει τις ανάλογες ενέργειες για την αποζημίωση του αγροτικού κόσμου.
Πρέπει η αγροτική παραγωγή, επειδή είναι ευάλωτη, να αλλάξει και το μοντέλο παραγωγής και της διαχείρισης. Θα πρέπει να συνδέσουμε την παραγωγή με την τυποποίηση και την εμπορία, έτσι ώστε να αποκτήσουμε ισχυρό brand name στα τοπικά μας προϊόντα. Εάν δεν αποκτήσουμε ταυτότητα δεν έχει νόημα να μιλάμε για το οτιδήποτε. Ακόμη πρέπει να συνδέσουμε τα εξαιρετικής ποιότητα προϊόντα του τόπου μας με την Υγεία, την Ευζωϊα, τον Πολιτισμό, την Παράδοση, τη Γαστρονομία και τον Τουρισμό. Πρέπει να αξιοποιήσουμε όλους τους πόρους δημιουργώντας μέτρα στήριξης στον πρωτογενή τομέα. Επίσης θα πρέπει να γίνει ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας, όπως το κάναμε με την προώθηση σε τρίτες χώρες και το πρόγραμμα προώθησης οίνων.
Τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά. Σημειώστε ότι καταφέραμε από 8η Περιφέρεια στις εξαγωγές να πάρουμε την 7η θέση, χάρη σε τέτοιες παρεμβάσεις. Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξει σύνδεση της επιχειρηματικότητας με την παραγωγή, που σημαίνει ότι πρέπει να πάμε γρήγορα στον ψηφιακό μετασχηματισμό, ώστε να υπάρχει ένα ενισχυμένο πράσινο αποτύπωμα. Απαιτείται ακόμη να γίνει αγροτική εκπαίδευση, γιατί μην ξεχνάμε ότι η παλιά γενιά δεν είναι και τόσο της τεχνολογίας και το βλέπουμε». Για την στήριξη της αγροτικής παραγωγής η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος έχει λάβει την σχετική μέριμνα και έχει προχωρήσει σε έναν ιδιαίτερα ευρύ σχεδιασμό. «Έχουμε διαθέσει πλέον των 300 εκατομμυρίων ευρώ στον πρωτογενή τομέα στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος.
Στους νέους αγρότες δώσαμε ζεστό χρήμα 64 εκατομμύρια ευρώ και διπλασιάσαμε την ενίσχυση. Στο προηγούμενο πρόγραμμα η ενίσχυση ήταν 20.000 ευρώ. Με παρέμβαση του Περιφερειάρχη το ποσό διπλασιάστηκε στα 40.000 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι εμείς με αυτό τον τρόπο προσπαθούμε να λύσουμε το δημογραφικό γιατί η επαρχία είναι γερασμένη και δεν βλέπουμε νέους ανθρώπους να ασχολούνται με την αγροτική παραγωγή. Δίνουμε κίνητρα ώστε οι νέοι άνθρωποι να μην κινούνται στην παλιά νοοτροπία αλλά να γίνουν αγρότες – επιχειρηματίες». Σε σχέση με τα μηνύματα που λαμβάνει ο ίδιος για τον πρωτογενή τομέα αναφέρει ότι: «Έχουμε φθάσει στο σημείο να μην έχουμε ταυτότητα. Δεν μπορεί να παραπονιόνται οι αγρότες στη Δυτική Αχαΐα για την πατάτα και της ελληνοποιήσεις, όταν δεν υπάρχει ΠΟΠ πατάτα Αχαΐας. Εμείς λοιπόν έχουμε έτοιμη μελέτη που προτείνουμε τέτοια προϊόντα και στις τρεις περιφερειακές ενότητες που μπορούν να ενταχθούν στα ΠΟΠ. Πρέπει το brand name της Ολυμπιακής Γης να αναδειχτεί ώστε τα προϊόντα και η κουλτούρα να κατακτήσουν την θέση που πρέπει διεθνώς. Αυτό θα γίνει και με τον θεσμό της «Αγροδιατροφικής Σύμπραξης» προωθώντας σε χώρες του εξωτερικού ώστε να αναδείξουμε και να στηρίξουμε την τοπική επιχειρηματικότητα και εξωστρέφεια»
