Του Γεώργιου Ρήγα*
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας εορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου. Στόχος της είναι αφενός η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και η ενημέρωση του κοινού γύρω από τις ψυχικές ασθένειες, και αφετέρου, η ενεργοποίηση όλων των εμπλεκομένων φορέων για την βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Κι αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι «δεν υπάρχει υγεία χωρίς ψυχική υγεία» (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, World Psychiatry 19, 129-130, 2020).
Η ψυχική μας υγεία επηρεάζεται από ποικίλους κοινωνικούς, ψυχολογικούς και βιολογικούς παράγοντες. Ιδιαίτερα στην πατρίδα μας, τα πράγματα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, καθώς η υπερδεκαετής οικονομική κρίση, η πανδημία και η ενεργειακή κρίση λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, άφησαν και συνεχίζουν να αφήνουν δυσάρεστα αποτυπώματα στον ψυχισμό των ανθρώπων και ιδιαίτερα στα νέα παιδιά.
Πιθανότατα, στο εγγύς μέλλον θα προκύψουν συνέπειες στην ψυχική υγεία και από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες και εκθέσεις διαφόρων οργανισμών (UNICEF, ΟΟΣΑ, ΠΟΥ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή), τα προβλήματα ψυχικής υγείας μεταξύ των νέων ηλικίας 15 έως 24 ετών έχουν τουλάχιστον διπλασιαστεί, κατά την περίοδο 2020-2021. Αλλά και ευρύτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εννέα εκατομμύρια έφηβοι (ηλικίας 10-19 ετών) αντιμετωπίζουν προβλήματα με την ψυχική τους υγεία και η αυτοκτονία είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των νέων στην Ευρώπη, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της UNICEF.
Αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο τα πράγματα δεν είναι καθόλου ευοίωνα, καθώς ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι πάσχουν από σοβαρό ψυχικό νόσημα, ένας συνάνθρωπός μας αυτοκτονεί κάθε 40 δευτερόλεπτα, τρία εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως από κατάχρηση αλκοόλ, η κατάθλιψη έχει τεράστια αύξηση, και όμως, το 75% των πασχόντων σε όλο τον κόσμο δεν υποβάλλεται σε θεραπεία!
Η πρόληψη και η πρόσβαση σε ποιοτικές ψυχιατρικές υπηρεσίες είναι μόνιμο ζητούμενο, ειδικά σε χώρες με σοβαρές κοινωνικές ανισότητες και χαμηλό βιοτικό επίπεδο. Τα ανωτέρω ανησυχητικά δεδομένα, δεν φαίνεται να έχουν οδηγήσει σε αποφάσεις που θα ανακόψουν οριστικά την διαχρονική και σοβαρή παραμέληση της ψυχικής υγείας.
Η υποχρηματοδότηση είναι ο κανόνας, παρόλο που η πρόληψη και η θεραπεία των ψυχικά πασχόντων συμβάλλει στην εξοικονόμηση πολλαπλάσιων πόρων. Το μέσο ποσοστό των κονδυλίων υγείας που διατίθενται παγκοσμίως για την ψυχική υγεία δεν ξεπερνάει το 2% (στην Ελλάδα μάλιστα είναι ακόμη μικρότερο).
Συμπερασματικά, είμαστε για άλλη μια φορά αντιμέτωποι με την αδήριτη ανάγκη για προτεραιοποίηση της Ψυχικής Υγείας. Κυβερνήσεις, άτομα με ψυχικές παθήσεις, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, σύλλογοι και κοινωνικές ομάδες, μπορούν με συνεργασία και θέληση να αντιμετωπίσουν το στίγμα και τις κοινωνικές διακρίσεις, ώστε να έχουμε πλήρη κοινωνική ένταξη και ψυχιατρική περίθαλψη που αξίζει σε μια σύγχρονη και ανεπτυγμένη κοινωνία.
*Ο κ. Γεώργιος Ρήγας είναι Ψυχίατρος,Διευθυντής ΕΣΥ
Επιστημονικός Υπεύθυνος Κέντρου Ψυχικής Υγείας Πατρών
