Του Θανάση Γιανναδάκη πρώην Προέδρου ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας*
Η μετάβαση σε ένα νέο διζωνικό σύστημα το οποίο κατά το ένα μέρος ταυτίζεται με τις ώρες αιχμής παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ και κατά το άλλο (όπως και πριν) κατά τις ώρες που οι συνολικές αιχμές στο δίκτυο είναι χαμηλές, αποτελεί μια προσπάθεια εξισορρόπησης της ζήτησης με την προσφορά, ειδικά σε περιόδους αιχμής, αλλά και για την επίτευξη ευστάθειας στο δίκτυο. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα έχει πλέον ενσωματώσει, πέρα από τις παραδοσιακές θερμοηλεκτρικές μονάδες, ένα αυξανόμενο μερίδιο ανανεώσιμων πηγών όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια.
Το νέο διζωνικό σύστημα καθορίζει δύο βασικές ζώνες τιμολόγησης, οι οποίες διαμορφώνονται ανάλογα με την εποχή:
- Χειμερινό Ωράριο (Νοέμβριος – Μάρτιος):
- Μεσημβρινή ζώνη: 12 μ.μ. – 3 μ.μ.
- Νυχτερινή ζώνη: 2 π.μ. – 5 π.μ.
- Θερινό Ωράριο (Απρίλιος – Οκτώβριος):
- Μεσημβρινή ζώνη: 11 π.μ. – 3 μ.μ.
- Νυχτερινή ζώνη: 2 π.μ. – 4 π.μ.
Το νέο σύστημα στοχεύει να μεταφέρει αρκετά φορτία στις ώρες όπου το δίκτυο λειτουργεί πιο αποδοτικά, μειώνοντας έτσι τον ετεροχρονισμό παραγωγής από ΑΠΕ και κατανάλωσης από τα νοικοκυριά και κατ’ επέκταση την ανάγκη για αποθήκευση ενέργειας ή τις εξαγωγές ενέργειας. Υπενθυμίζεται ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για οικιακή χρήση αποτελεί περίπου το 35% της συνολικής. Επομένως, ωφελημένοι σε πρώτη ανάγνωση θα είναι οι παραγωγοί κυρίως από φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις μιας και θα βρίσκονται αντιμέτωποι με λιγότερες απορρίψεις φορτίου αλλά και με καλύτερες τιμές στην αγορά επόμενης μέρας μιας και θα αυξηθεί η ζήτηση και βέβαια ο διαχειριστής του δικτύου μιας και θα χρειαστεί λιγότερες επενδύσεις σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης ενέργειας.
Η εφαρμογή του συστήματος πραγματοποιείται καθημερινά (Δευτέρα έως Κυριακή) και αρχικά στοχεύει σε καταναλωτές που διαθέτουν διζωνικούς ή «έξυπνους» μετρητές. Αυτός ο εξοπλισμός επιτρέπει την αυτόματη καταγραφή της κατανάλωσης στις δύο ζώνες, καθιστώντας δυνατή την εφαρμογή των διαφοροποιημένων τιμολογιακών συντελεστών.
Ο ΔΕΔΔΗΕ, υπεύθυνος για την εφαρμογή του νέου συστήματος, ανακοίνωσε ήδη ότι έχουν ξεκινήσει οι απαραίτητες διαδικασίες για την αυτόματη μετάβαση στο νέο ωράριο, χωρίς να απαιτείται κάποια ενέργεια από τους καταναλωτές. Μόνο περίπου 150.000 χρήστες που βρίσκονται ήδη σε ωράριο μειωμένης τιμολόγησης (έως τέλος Ιανουαρίου 2025) αποτελούν εξαίρεση, λόγω των τεχνικών χαρακτηριστικών των υφιστάμενων μετρητών τους. Επιπλέον, οι προμηθευτές ενημέρωσαν τους χρήστες αυτής της κατηγορίας ότι «δεν είναι δυνατή η αυτόματη μετάβαση στο νέο διζωνικό σύστημα μειωμένης τιμολόγησης». Εάν κάποιος καταναλωτής επιθυμεί να ενταχθεί στο νέο σύστημα από την 1η Φεβρουαρίου 2025, μπορεί να υποβάλει το αίτημά του μέσω της ιστοσελίδας του ΔΕΔΔΗΕ· διαφορετικά, θα παραμείνει στο υπάρχον ωράριο μειωμένης τιμολόγησης.
Γίνεται σαφές ότι οι πραγματικοί δικαιούχοι δεν θα είναι πολλοί. Πρόκειται, κυρίως, για νοικοκυριά τα οποία είτε πραγματοποιούν τις οικιακές εργασίες (μαγείρεμα, σκούπισμα, πλυντήρια κλπ) κατά τις μεσημεριανές ώρες, όπως συνταξιούχοι που μένουν είτε μόνοι τους είτε με τις οικογένειες των παιδιών τους και είναι εφικτή η κατανομή εργασιών. Από την άλλη ωφελημένα μπορούν να βγουν και τα νοικοκυριά που μπορούν να προγραμματίσουν τη λειτουργία ορισμένων συσκευών μέσω της εγκατάστασης «έξυπνων» συσκευών που μπορούν να προγραμματίσουν τη λειτουργία τους κατά τις ώρες που έχει εφαρμογή το διζωνικό τιμολόγιο.
Ένα από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα που τίθενται αφορά την πρακτικότητα του συστήματος χωρίς την ευρεία υιοθέτηση έξυπνων συσκευών ή έξυπνων μετρητών (το πρόγραμμα του ΔΕΔΔΗΕ για την τοποθέτηση έξυπνων μετρητών εκτείνεται στο 2030, ενώ το ποσοστό υλοποίησής του είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα αυτή τη στιγμή). Χωρίς αυτοματοποιημένες λύσεις για την ενεργοποίηση των οικιακών φορτίων τη νύχτα, οι καταναλωτές θα αναγκάζονται σε χειροκίνητες παρεμβάσεις, που συχνά αποδεικνύονται ανεφάρμοστες για λόγους που σχετίζονται με τις ώρες εργασίας που συμπίπτουν με τις μεσημεριανές ώρες του νέου τιμολογίου αλλά και το γεγονός ότι η βραδινή ζώνη θα ξεκινά πλέον όχι στις 23:00 αλλά αργά τα μεσάνυχτα. Η επιτυχία του συστήματος εξαρτάται από την ενημέρωση και την εκπαίδευση των πολιτών, καθώς και από την ύπαρξη κινήτρων για την αναβάθμιση του εξοπλισμού τους. Χωρίς αυτά τα βήματα, το διζωνικό σύστημα κινδυνεύει να μην αποδώσει τα επιδιωκόμενα οφέλη, τόσο σε τεχνικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Παρά τις προκλήσεις, το διζωνικό σύστημα τιμολόγησης αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την δημιουργία ενός ευέλικτου και βιώσιμου ενεργειακού δικτύου. Στο μέλλον, η ευρύτερη διάδοση των έξυπνων μετρητών και η ανάπτυξη τεχνολογιών αυτοματοποίησης αναμένεται να διευκολύνουν την εφαρμογή δυναμικών τιμολογιακών μοντέλων που θα προσαρμόζονται σε πραγματικό χρόνο στη ζήτηση και την παραγωγή ενέργειας. Όμως, αντίστοιχες και πιο αποδοτικές, τεχνικά και κοινωνικά, πολιτικές μπορούν να επιτευχθούν και με την ενίσχυση των ενεργειακών κοινοτήτων σε πολυκατοικίες και γειτονιές με κοινόχρηστες φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις.
Γίνεται σαφές, ότι απαιτούνται πολιτικές παρεμβάσεις που θα συνοδεύουν αυτή τη μετάβαση – όπως προγράμματα επιδοτήσεων για την αναβάθμιση των συσκευών και εκστρατείες ενημέρωσης –και θα συμβάλουν στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και στην ενεργοποίηση των πολιτών ως συμμέτοχων στην ενεργειακή μετάβαση.
Σε κάθε περίπτωση, αυτή διαδικασία δεν θα πρέπει να παραγνωρίζει μια παραδοχή: το ρεύμα για οικιακή κατανάλωση αποτελεί αγαθό και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται αν θέλουμε να εφαρμόσουμε πολιτικές κοινωνικής συνοχής.
*Ποιος είναι ο Θανάσης Γιανναδάκης
Ο Θανάσης Γιανναδάκης γεννήθηκε το 1978 στην Αθήνα. Είναι διδάκτωρ Μηχανολόγος και Αεροναυπηγός Μηχανικός. Εργάζεται από το 2009 ως Επιστημονικός Συνεργάτης του Πανεπιστημίου Πατρών και του Τ.Ε.Ι Δυτικής Ελλάδας, νυν Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Δραστηριοποιείται ως ελεύθερος επαγγελματίας, από το 2005, στον τομέα των κατασκευών και στον ενεργειακό έλεγχο βιομηχανιών και πολύ μεγάλων επιχειρήσεων. Είναι ενεργειακός Ελεγκτής Β’ Τάξης και ιδρυτικό εταιρικό μέλος της εταιρείας συμβούλων ESSENCON O.E.
Έχει διατελέσει Πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Δυτικής Ελλάδας από το 2010 έως το 2017 και μέλος της Διοικούσας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας από το 2017 έως το 2019. Έχει δημοσιεύσει πάνω από σαράντα επιστημονικές εργασίες σε διεθνή περιοδικά και συνέδρια. Είναι μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής Αχαΐας. Είναι παντρεμένος με την Αγγελική Κουρεμένου και έχουν μια κόρη, τη Χρύσα.
