Με μια εκτενή ανάρτησή του στα social media o καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, Αβραάμ Ζεληλίδης εξηγεί και ενημερώνει για όσα διαδραματίζονται τις τελευταίες ημέρες σχετικά με την σεισμική δραστηριότητα στη Σαντορίνη. Σημειώνει μάλιστα προλογικά ότι:
” Ένιωσα την ανάγκη να τοποθετηθώ καθώς μαθαίνω ότι κάποια μέσα αναπαράγουν επιλεκτικά κομμάτια τοποθετήσεων μου δίνοντας στρεβλή εικόνα των απόψεων μου, που δεν έχουν αλλάξει από την πρώτη ημέρα των τοποθετήσεων μου.
Είπα δημόσια ότι δεν είναι το γνωστικό μου αντικείμενο αλλά διδάσκω στο μάθημα μου εδώ και 32 χρόνια στους πρωτοετείς φοιτητές και το κεφάλαιο της ηφαιστειότητας και συνεπώς μπορώ να τοποθετηθώ δημόσια για το τι πιστεύω με βάση τις γνώσεις μου αλλά και τις δημόσιες ανακοινώσεις αυτών που συμμετέχουν σε δράσεις και έργα στην περιοχή.
Είπα και θα ξαναπώ, ότι δεν συμμετέχω σε καμιά από τις επιτροπές: σεισμικού κινδύνου και ηφαιστειακού τόξου, και δεν έχω ή θα έχω στο μέλλον ή ενδιαφέρομαι να έχω, ερευνητικά έργα στην ευρύτερη περιοχή της Σαντορίνης”.
Και επισημαίνει σχετικά:
Ας δούμε αναλυτικά τι ισχυρίζομαι με βάση αυτά που διδάσκω, δηλαδή αυτά που τι λέει η θεωρία και η βιβλιογραφία:
Τρεις παράγοντες καθορίζουν τη “βία” ή εκρηκτικότητα μιας ηφαιστειακής έκρηξης:
- Σύνθεση του μάγματος,
- Θερμοκρασία του μάγματος,
- Διαλυμένα αέρια στο μάγμα. Αυτοί οι τρεις παράγοντες ελέγχουν το ιξώδες ενός μάγματος. Το οποίο με τη σειρά του ελέγχει τη φύση της έκρηξης. Το ιξώδες είναι ένα μέτρο της αντίστασης ενός υλικού να ρέει. Υλικά υψηλότερου ιξώδους ρέουν με μεγάλη δυσκολία.
Θερμοκρασία – Το θερμότερο μάγμα είναι λιγότερο παχύρρευστο.
Η Περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου (SiO2). – Υψηλότερη περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου υψηλότερο ιξώδες felsic λάβα – ρυόλιθος – Χαμηλότερη περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου = χαμηλότερο ιξώδες ή περισσότερο ρευστή συμπεριφορά mafic λάβα – βασάλτης.
Διαλυμένα αέρια. Η βία μιας έκρηξης σχετίζεται με το πόσο εύκολα αέρια διαφεύγουν από το μάγμα. – Περιεκτικότητα σε αέριο επηρεάζει την κινητικότητα μάγματος. Τα πτητικά μεταναστεύουν προς τα πάνω και συσσωρεύονται κοντά στην κορυφή του θαλάμου μάγματος, εμπλουτίζοντας το άνω τμήμα του θαλάμου μάγματος με διαλυμένα αέρια. – Αέρια διαστέλλονται – εκτονώνονται μέσα σε ένα μάγμα καθώς πλησιάζει την επιφάνεια της γης λόγω της μείωσης της πίεσης. -Δραπετεύοντας τα αέρια παρέχουν τη δύναμη να ωθήσουν λιωμένο πέτρωμα από την ηφαιστειακή διέξοδο.
Διαδικασία δραστηριοποίησης ενός ηφαιστείου
- A. Στάδιο ηρεμίας: ασθενής δραστηριότητα, ασήμαντη στον συνολικό χρόνο.
Β. Στάδιο προετοιμασίας: προειδοποιητικά φαινόμενα, κρότοι χωρίς σεισμούς, αύξηση της θερμοκρασίας, καταστροφή της βλάστησης, θέρμανση νερών πηγών, έξοδος αερίων.
Γ. Στάδιο μέτριας ηφαιστειακής δραστηριότητας: έναρξη με μέτριας έντασης φαινομένων. Σεισμοί λόγω μετατόπισης πετρωμάτων, εκρήξεις μικρής έντασης + εκτίναξη αναβλυσμάτων που συνοδεύουν τους σεισμούς.
Δ. Στάδιο εκρηκτικό: Έντονη δραστηριότητα για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα. Ένα γεγονός ή πολλά σε μικρά χρονικά διαστήματα με έξοδο λάβας, τέφρας και αερίων. Σεισμοί συνοδεύουν τις εκρήξεις.
Ε. Στάδιο μετά-εκρηκτικό: μείωση της δραστηριότητας. Συνεχίζεται η εκπομπή αερίων και καπνών με ήρεμο τρόπο και σταθερότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μικροσεισμοί με μειούμενη ένταση.
Το ηφαίστειο της Σαντορίνης
Το νησί Σαντορίνη ή Θήρα έχει έκταση 73 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Είναι γνωστή ως το νεότερο ηφαίστειο της Ελλάδας και από τα πιο ενεργά ηφαίστεια της Ευρώπης.
Η τελευταία ηφαιστειακή δραστηριότητα ήταν το 1950. Τα ηφαίστεια της Σαντορίνης είναι: Η Νέα Καμένη (1707-1711 μ.Χ.), η Παλαιά Καμένη (46-47 μ.Χ.), το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο (1650 μ.Χ.), τα Χριστιάνα νησιά.
Η Σαντορίνη ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου και χαρακτηρίζεται σαν ενεργό ηφαίστειο μαζί με τα Μέθανα, την Μήλο και την Νίσυρο.
Η Σαντορίνη καθώς και τα νησιά Θηρασία και Ασπρονήσι είναι απομεινάρια του ηφαιστειογενούς νησιού Στρογγύλη.
Η Μινωική έκρηξη που έγινε στο νησί αυτό το 1613 π.Χ. είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία αυτού που σήμερα ονομάζουμε καλδέρα της Σαντορίνης.
Πριν την μεγάλη ηφαιστειακή καταστροφή των προϊστορικών χρόνων η νήσος ήταν στρογγυλή και είχε το όνομα Στρογγύλη.
Μετά την παραπάνω ανάλυση προσπάθησα να συνδυάσω την θεωρία με τα δεδομένα και είπα:
Σύμφωνα με τους ηφαιστειολόγους
- Υπάρχει ανύψωση του κρατήρα του Κολούμπο, καταγεγραμμένη από το 2023,
- Υπάρχει αύξηση των διαφυγών αερίων πάνω από τον κρατήρα του Κολούμπο,
- Εντοπίστηκε μαγματικός θύλακας σε βάθος 3-4 κμ μέσα στο Κολούμπο που γεμίζει
Σε σχέση με την Νέα Καμένη;
- Υπάρχει αύξηση της θερμοκρασίας στο νερό,
- Υπάρχει αύξηση της θολερότητας, δείκτης έκχυσης υλικού στο νερό,
Και σε σχέση με την σεισμική δραστηριότητα παρατηρείται ότι υπάρχει πύκνωση και αύξηση των μεγεθών των σεισμών, μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Και κατέληξα ότι όλοι οι παράμετροι με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ΕΙΝΑΙ ηφαιστειακή διέγερση.
Συγκρίνοντας τα δεδομένα με την έξαρση του 2011 είπα ότι τότε οι σεισμοί ήταν μικρότερης έντασης και διάσπαρτοι, όχι με τέτοια συχνότητα, συνεπώς δεν μπορούν να συγκριθούν.
Είπα, το γεγονός ότι η Σαντορίνη έδωσε και βίαιες εκρήξεις και ήρεμες εκρήξεις δεν μας επιτρέπουν να προβλέψουμε το τι θα γίνει.
Είπα ότι το γεγονός ότι δεν έχουμε σεισμούς μεγαλύτερους του 5.5 μάλλον δείχνουν την ηφαιστειακή τους προέλευση.
Είπα επίσης ότι οι σεισμολόγοι ανέφεραν ότι στο ρήγμα που μελετάνε υπάρχουν καταγεγραμμένοι κρατήρες ηφαιστειακής προέλευσης, σήμερα ανενεργοί, που όμως δείχνουν την σύνδεση του ρήγματος με την ηφαιστειότητα.
Μετά από όλη αυτή την ανάλυση κατέληξα ότι μάλλον δεν θα γίνει μεγαλύτερος σεισμός και το φαινόμενο θα εκδηλωθεί στις επόμενες 10 ημέρες είτε θα σβήσει είτε θα έχουμε το τέταρτο εκρηκτικό στάδιο.
Αν οι σεισμοί μειωθούν θα σημαίνει ότι η άνοδος του μάγματος σταμάτησε και συνεπώς οι πιέσεις μειώθηκαν και το φαινόμενο θα ολοκληρωθεί ήσυχα.
Αν οι σεισμοί συνεχιστούν και υπάρξει μεγάλη έκλυση αερίων είτε από την κατάρρευση μέρους του κρατήρας είτε μέσα από ένα ρήγμα τότε θα έχουμε μάλλον ήσυχη έκρηξη του ηφαιστείου.
Αν όμως δεν υπάρξει εκτόνωση των πιέσεων μέσα στον κρατήρα και συνεχιστούν οι σεισμοί θα μπορούσαμε να έχουμε και εκρηκτικό στάδιο.
Στα δύο τελευταία σενάρια, κατολισθήσεις ή εκτίναξη μέρους του κρατήρα, πιθανά να έχουμε και δημιουργίας Τσουνάμι, καθώς η κορυφή του κρατήρα από την βάση του έχουν υψομετρική διαφορά περίπου 260μ μέτρα (18μ. η κορυφή, 280μ. η βάση).
